Τα τελευταία 150 χρόνια έχουν καταγραφεί 728 σεισμοί από διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες – και όχι από φυσικά αίτια- και από αυτούς οι έξι σημειώθηκαν στην Ελλάδα, στο πλαίσιο δημιουργίας φραγμάτων και τεχνητών λιμνών.
Αυτό ανακοίνωση στο περιοδικό «Seismological Research Letters» της Σεισμολογικής Εταιρείας της Αμερικής οι γεωεπιστήμονες που είναι υπεύθυνοι για τη «Βάση Δεδομένων Ανθρωπογενών Σεισμών» (HiQuake), την πιο πλήρη του είδους της διεθνώς.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι τρεις κυριότερες αιτίες πρόκλησης σεισμών είναι οι εξορυκτικές-μεταλλευτικές δραστηριότητες (37% – συχνά εξαιτίας της κατάρρευσης στοών), η δημιουργία μεγάλων φραγμάτων νερού (23%) και οι συμβατικές μέθοδοι άντλησης πετρελαίου και αερίου (15%).
Άλλες αιτίες είναι οι δραστηριότητες γεωθερμικής ενέργειας (8%), οι υπόγειες πυρηνικές εκρήξεις (3%), ακόμη και η ανέγερση μεγάλων ουρανοξυστών που ασκούν μεγάλο βάρος στο υπέδαφος (0,5%). Όχι αμελητέοι (4%) είναι επίσης οι σεισμοί εξαιτίας αντισυμβατικών μεθόδων άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου με χρήση της τεχνικής της υδραυλικής ρωγμάτωσης (εισροή νερού με μεγάλη πίεση σε υπόγεια ρήγματα).
Η βάση δεδομένων Human-Induced Earthquake Database (HiQuake), η οποία είναι ελεύθερα προσβάσιμη στη διεύθυνση www.inducedearthquakes.org αναπτύχθηκε το 2016 από βρετανούς επιστήμονες των πανεπιστημίων Ντάραμ και Νιούκαστλ, με επικεφαλής τον υδρογεωλόγο Μάιλς Ουίλσον. Οι επιστήμονες βασίσθηκαν τόσο σε επιστημονικές μελέτες, όσο και σε αναφορές των μέσων ενημέρωσης.
Ο παλαιότερος ανθρωπογενής σεισμός που περιλαμβάνει η βάση δεδομένων είναι από το 1868 στην Αυστραλία και αποδίδεται σε εξορυκτική δραστηριότητα όπως μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Οι περισσότεροι ανθρωπογενείς σεισμοί είναι μικροί, της τάξης των τριών έως τεσσάρων βαθμών, αλλά ορισμένοι είναι πολύ ισχυροί.
Ο ισχυρότερος σεισμός που περιλαμβάνεται στη βάση δεδομένων, είναι αυτός ισχύος 7,9 βαθμών, ο οποίος προκλήθηκε στην περιοχή Σιτσουάν της Κίνας το 2008 πιθανώς λόγω της δημιουργίας ενός μεγάλου φράγματος νερού σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το επίκεντρο. Αλλά και ο πιο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός στο Νεπάλ ισχύος 7,8 βαθμών το 2015 αποδόθηκε από ορισμένους επιστήμονες στην άντληση υπόγειων υδάτων.
Συχνά, προϋπάρχει τεκτονικό στρες προερχόμενο από φυσικές γεωλογικές δυνάμεις και η ανθρώπινη δραστηριότητα αποτελεί την τελευταία σταγόνα στο ποτήρι, που «πυροδοτεί» το σεισμό. Εξίσου συχνή όμως είναι η διαφωνία ειδικών και μη κατά πόσο ένας σεισμός οφείλεται (και) στους ανθρώπους. Οι ίδιοι οι δημιουργοί της HiQuake αναγνώρισαν πως είναι πολύ δύσκολο να υπάρχει σαφής απόδειξη ότι όντως ένας σεισμός οφείλεται στους ανθρώπους, αν και αυτό, όπως είπαν, δεν πρέπει να μας καθησυχάζει.
Τι συνέβη στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη διεθνή βάση δεδομένων, έχουν γίνει πιθανώς έξι σεισμοί σχετιζόμενοι με την ανθρώπινη δραστηριότητα, όλοι στο πλαίσιο της δημιουργίας φραγμάτων και αντίστοιχων τεχνητών λιμνών που συγκρατούν μεγάλους όγκους νερού:
- Μαραθώνα (1938 – 5,7 βαθμοί)
- Κρεμαστών Αιτωλοακαρνανίας-Ευρυτανίας (1966 – 6,2 βαθμοί)
- Καστρακίου Αιτωλοακαρνανίας-Αχελώου (1969 – 4,6 βαθμοί)
- Πουρναρίου ‘Αρτας-Αράχθου (1981 – 5,6 βαθμοί)
- Ασωμάτων Βέροιας (1984 – 5,4 βαθμοί)
- Πολυφύτου Κοζάνης-Αλιάκμονα (1995 – 6,5 βαθμοί – ο ισχυρότερος ανθρωπογενής σεισμός στη χώρα μας).
«Όλες οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες επηρεάζουν τις δυνάμεις που δρουν στο φλοιό της Γης, για παράδειγμα προσθέτοντας ή αφαιρώντας μάζα, συνεπώς δεν πρέπει να μας εκπλήσσει ότι η Γη αντιδρά σε αυτές τις αλλαγές, μερικές φορές με πρόκληση σεισμών», δήλωσε ο Ουίλσον.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του θα πρέπει να αναμένεται αύξηση των ανθρωπογενών σεισμών στο μέλλον, καθώς οι πιέσεις στη Γη εκ μέρους των ανθρώπων θα αυξηθούν, π.χ. λόγω της εντεινόμενης αναζήτησης και αξιοποίησης της υπόγειας γεωθερμικής ενέργειας ή της μελλοντικής υπόγειας αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα, για να μην επιβαρύνει ως «αέριο του θερμοκηπίου» την κλιματική αλλαγή.
Επίσης, τα ορυχεία τείνουν να φθάνουν όλο και βαθύτερα και να είναι όλο και πιο εκτεταμένα, τα μεγάλα φράγματα νερού γίνονται όλο και συχνότερα, ενώ κτίζονται όλο και μεγαλύτερα κτίρια σε διάφορα μέρη του κόσμου λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού.
