Τα δίκτυα υποδομών (Μεταφορές, Ενέργεια, Ύδρευση, Τηλεπικοινωνίες, Αποχέτευση) πρέπει να έχουν συνέχεια και επέκταση προς τα νησιά, (αντί αυτά να σταματάνε στις παράκτιες ζώνες της ηπείρου) και, συνεπώς, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής:
– Νησιά και Ηπειρωτική εδαφική συνοχή. Ζήτημα που προβλέπετε από την Συνθήκη της Λισαβόνας με το άρθρο 174
– καθώς και το Ελληνικό Σύνταγμα με το άρθρο101 παρ. α
Δεκαετίες έχουν παρέλθει, φιλότιμες προσπάθειες με γνώμες πρωτοβουλίας έγιναν και γίνονται από όλα τα όργανα της Ε.Ε όπως Ε.Κ , Ε.Ε.Π, Ε.Ο.Κ.Ε δυστυχώς την λύση του προβλήματος που δημιουργείτε εξαιτίας της γεωγραφίας και της εδαφικής ασυνέχειας δεν ήταν δυνατό να καταστεί αντιληπτό, το πολιτικό προσωπικό παραβλέπει συνειδητά το πρόβλημα.
Οι συντηρητικές δυνάμεις απεμπολούν κάθε θετικό μέτρο που προτείνεται από τις δυνάμεις της προόδου πχ επικαλούνται ότι:
a) Δεν καθίσταται σαφές ποιος φορέας θα αναλάβει την κάλυψη του κόστους αυτών των ενισχύσεων. Η κρατική παρέμβαση στην οικονομία είναι συνήθως μη βιώσιμη σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα.
b) Οι κρατικές ενισχύσεις αποτελούν στρέβλωση της ελεύθερης ανταγωνιστικής αγοράς και η κρατική παρέμβαση θα πρέπει να περιοριστεί. Οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις πρέπει να εφαρμόζονται εξίσου σε όλες τις περιφέρειες και δεν μπορεί να εξαρτώνται από τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής.
c) Οι κανόνες αυτοί πρέπει να εφαρμόζονται εξίσου σε όλες τις περιφέρειες και δεν μπορεί να εξαρτώνται από τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής.
Οι ανωτέρω λόγοι καθιστούν αδρανές κάθε θετικό μέτρο που πρέπει να χαραχτεί σε Εθνικό επίπεδο καθώς και Ευρωπαϊκό επίπεδο.
1. Θα πρέπει οι αυτονόητες λύσεις που προτείνονται για την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής και ισότιμης ανάπτυξης των νησιών να βρουν ευήκοα ώτα. Υπενθυμίζω ότι στην Ελλάδα υπάρχουν 6.000 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες. Από το σύνολο αυτών των νησιών μόνον τα 117 κατοικούνται. Από αυτά, μόνον τα 79 έχουν πληθυσμό πάνω από 100 κατοίκους και μόλις 53 πάνω από 1.000
2. Οι περισσότερες από τις νησιωτικές περιοχές δεν γνώρισαν διαδικασία οικονομικής σύγκλισης σύμφωνα με τη μελέτη EUROISLAND (ESPON 2013), και μάλιστα ότι η κατάσταση επιδεινώθηκε σε πολλές από αυτές, λόγω της οικονομικής κρίσης, της μεταναστευτικής κρίσης, των διακυμάνσεων της ολιγο-ελεγχόμενης και κατευθυνόμενης τουριστικής κίνησης ή της έλλειψης καινοτομίας·
3. Τα μειονεκτήματα γεωγραφικά, μονοκαλλιέργειας, εποχικότητας υποσκάπτουν την ισότιμη ένταξη των νησιών στην κοινή αγορά, καθώς και την πλήρη χωροταξική ένταξη των κατοίκων τους ως ισότιμων Ελλήνων και Ευρωπαίων πολιτών, ενδέχεται δε να οδηγήσουν στην ερημοποίηση πολλών εξ’ αυτών. Η συσσώρευση αυτών των προβλημάτων δημιουργεί δύσκολες συνθήκες διαβίωσης για τους κατοίκους των νήσων σε σημείο που για τις περισσότερες κοινότητες ελλοχεύει ο κίνδυνος διατάραξης της δημογραφικής και κοινωνικής ισορροπίας.
4. Η οικονομία των νησιών χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα διαφοροποιημένο οικονομικό ιστό, με μεγάλο ποσοστό εποχικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) ―ή ακόμη και πολύ μικρών επιχειρήσεων― και σημαντικό αριθμό επιχειρηματιών που αναπτύσσουν πολλαπλές δραστηριότητες· αυτός ο ιστός συνυπάρχει με ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις με μονοπωλιακή θέση, που δραστηριοποιούνται σε ειδικευμένους κλάδους (τουρισμός, μεταφορές, κ.λπ.)· Ωστόσο, το διαφόρων ειδών πρόσθετο κόστος που υφίστανται οι επιχειρηματίες των νησιών, ακριβώς λόγω του νησιωτικού χαρακτήρα (Μεταφορές, Ενέργεια, Ύδρευση, Αποχέτευση, Τηλεπικοινωνίες, πρώτες ύλες, παροχή υπηρεσιών, υλικοτεχνική υποστήριξη κ.λπ.), και το οποίο τελικά υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών·
5. Οι μεταφορές, η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, η ύδρευση, η μεταφορά των αποβλήτων, όλα αυτά είναι ζωτικής σημασίας υποδομές για την αειφόρο ανάπτυξη των νήσων. Οι κάτοικοι των νησιωτικών περιοχών αγωνίζονται να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης τους, οι οποίες είναι άμεση απόρροια της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης. Οι δράσεις της Εθνικής πολιτικής πρέπει να εντάσσονται σε αυτή την προοπτική ασχέτως από την εδαφική ενότητα και το ανθρώπινο δυναμικό.
6. Είναι σημαντικό να αξιοποιούνται όσο το δυνατόν καλύτερα οι συνέργειες μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) και των λοιπών μέσων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ιδίως των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων – ΕΔΕΤ), προκειμένου να αντισταθμίζονται οι οικονομικές επιπτώσεις των γεωφυσικών μειονεκτημάτων των νησιών·
7. Η κατάργηση των κρατικών ενισχύσεων με βάση την κοινοτική νομοθεσία, θα πρέπει τούτες να επαναπροσδιοριστούν μέσω των ευρωπαϊκών ενισχύσεων προκειμένου να εξαλειφθούν οι ανισότητες που πλήττουν τις νησιωτικές περιοχές, δίνοντας έτσι σε όλο τον νησιωτικό πληθυσμό την ικανοποίηση ότι τυγχάνει ίσης μεταχείρισης με τις άλλες περιοχές της ευρωπαϊκής ηπείρου, οι οποίες απολαμβάνουν τις υποδομές των δικτύων και εξασφαλίζουν την πρόσβαση στην ανάπτυξη.
8. Να δημιουργηθεί ένα σύστημα ενισχύσεων της λειτουργίας για τις νησιωτικές επιχειρήσεις, που να αντισταθμίζει το πρόσθετο κόστος μεταφοράς οι ενισχύσεις αυτές θα έπρεπε να επιτρέπονται και να υπάγονται σε εξαίρεση, όπως ακριβώς ισχύει για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες και για τις αραιοκατοικημένες περιοχές της Ευρώπης.
9. Η ελευθέρωση των θαλασσίων και εναέριων μεταφορών σίγουρα ανταποκρίνεται στην έννοια της κοινής αγοράς, όμως τα αποτελέσματα στην ακτοπλοΐα μετά την ελευθέρωση είναι αποθαρρυντικά διότι οι πάροχοι υπηρεσιών ακτοπλοΐας και εναέριων μεταφορών , του ιδιωτικού τομέα, επιλέγουν τα κερδοφόρα δρομολόγια και παρακάμπτουν τα νησιά με ολιγότερο όφελος, με αποτέλεσμα την επιτάχυνση του μαρασμού.
10. Επί πλέον σε γενικές γραμμές, το κόστος των μεταφορών ( μέσου, λυμένος, αερολιμένα) προς τις νήσους είναι υψηλό. Επιβαρύνεται με σημαντικό αριθμό εθνικών, περιφερειακών ή τοπικών φόρων με συνέπια να αυξάνουν υπερβολικά το κόστος των ναύλων για τη μεταφορά επιβατών ή εμπορευμάτων. Η κατάργηση ή η μείωση των μη αιτιολογημένων φόρων που εισπράττονται από τους θαλάσσιους λιμένες ή αερολιμένες προκειμένου να μην επιβαρύνονται οι μεταφορές προς τις νήσους θα ήταν θετικό μέτρο προς την κατεύθυνση της προσδοκώμενης αειφόρου ανάπτυξη των Νησιών.
11. Η δικτυακή παροχή υπηρεσιών, στα νησιά εξακολουθεί να μην θεωρείτε αρκετά ελκυστική για τον ιδιωτικό τομέα. Κατά συνέπεια, απαιτείται να εξετασθεί εις βάθος η έννοια της νησιωτικής “δημόσιας υπηρεσίας”.
12. Είναι δεδομένο ότι η διεύρυνση του ανταγωνισμού της Μεγάλης Αγοράς προδιαγράφει νέες ανισότητες. οι δημόσιες υπηρεσίες είναι ίσως οι μοναδικοί φορείς που μπορούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες των νησιών διότι πολλά από αυτά δεν προσφέρουν την απαιτούμενη κλίμακα αλλά ούτε και το ενδιαφέρον για να εγκατασταθούν ιδιωτικοί φορείς. Οι τοπικές αυτοδιοικήσεις είναι διατεθειμένες να αναλάβουν κάθε αναπτυξιακό ρόλο.
13. Φραγμοί που εμποδίζουν ειδικά την ανάπτυξη των νησιών δεν γίνονται αντιληπτοί με τη χρήση ως δείκτη του κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ· θα πρέπει να διευρυνθεί το φάσμα των συμπληρωματικών δεικτών που χρησιμοποιούνται στην πολιτική συνοχής, ώστε να γίνεται καλύτερη εκτίμηση της κοινωνικό-οικονομικής και εδαφικής γεωγραφίας των νησιών και να αναγνωριστεί η μειονεκτικότητα έναντι των ηπειρώτικών περιοχών. Για τα Νησιά που υπήχθησαν στο στόχο 1 θα πρέπει βάση του άρθρου 174 της Λισαβόνας να αποτελέσουν λόγο της μειονεκτικότητας που παρουσιάζουν εξαίρεση από τον τύπο προσμέτρησης του κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ της Ευρωπαϊκής και Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας.
14. Η αξιολόγηση εδαφικού αντίκτυπου κατά την αξιολόγηση του αντίκτυπου των πολιτικών στις νησιωτικές περιοχές να εισαχθεί μια ρήτρα «νησιωτικού χαρακτήρα» ώστε να προβλέπονται τυχόν εν δυνάμει σοβαρές συνέπειες για τα νησιά· Οι νήσοι απαιτούν την εφαρμογή κριτηρίων θετικών διακρίσεων προς όφελος τους. Η περιφερειακή πολιτική και ιδιαίτερα των διαρθρωτικών ταμείων μετά το 2020, είναι σημαντικό να θεσπισθεί ειδικό χρηματοδοτικό μέσο για τα Νησιωτικά εδάφη που υφίστανται μόνιμα γεωγραφικά ή δημογραφικά προβλήματα και ότι αυτό το χρηματοδοτικό μέσο να χρησιμεύει, μεταξύ άλλων, στην συγχρηματοδότηση των σταθερών ή κινητών υποδομών στον τομέα των Δικτύων καθώς και κάθε μορφή δημόσιου δικτύου (στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών, του ύδατος και των αποβλήτων). Η μεταρρύθμιση αυτή θα πρέπει να λάβει υπόψη τις επιπτώσεις της θέσης των νήσων στην περιφερειακή πολιτική της Ε.Ε καθώς και της Εθνικής Περιφερειακής πολιτικής.
15. Η πολιτική εδαφικής και κοινωνικής συνοχής στα νησιά έχει θεμελιώδη σημασία για την επιδίωξη ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης Εθνικά και Ευρωπαϊκά .
16. Οι νησιωτικές περιοχές δεν διαθέτουν ειδικό καθεστώς στην πολιτική συνοχής, έτσι όπως ισχύει σήμερα. Για να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα, η συνοχή, καθώς και η αειφόρα και η βιωσιμότητα των νήσων, απαιτείται αποτελεσματικό σύστημα δικτύων υποδομών .
17. Είναι απαραίτητο να διασφαλισθούν όλες οι συνθήκες ώστε οι νήσοι να διατηρήσουν την ταυτότητα τους, το ευαίσθητο περιβάλλον τους των κοινωνικό τους ιστό.
18. Η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού, πολεοδομικού σχεδιασμού, η άναρχη δόμηση καθώς και η υπερεκμετάλλευση των νησιωτικών περιβαλλοντολογικών φυσικών πλεονεκτημάτων υποβάθμισαν τις επενδύσεις στον τουριστικό τομέα, με αποτέλεσμα τα νέα μοντέλα της τουριστικής αγοράς παροχής υπηρεσιών στα Ξενοδοχεία να επικεντρώνετε στο All Inclusive με αποτέλεσμα την διάλυση του υφιστάμενου κοινωνικού ιστού.
19. Επιπλέον η εγκατάσταση υπεραγορών στις νησιωτικές περιοχές με τον γιγαντισμό που αυτές χαρακτηρίζονται συμβάλλουν στην διάλυση των μικρών επιχειρήσεων, συμβάλλοντας στον αποκλεισμό των νέων για όποια εμπορική επαγγελματική κληρονομική δραστηριότητα, μετατρέποντας την ταυτότητα του νησιώτη σε ταυτότητα ανέργου με μοναδική προοπτική της ένταξης του στην εποχική ενδεχομένως «απασχόληση» παροχής υπηρεσιών στον τουριστικό τομέα, οι δε επιστήμονες οδηγούνται στην φυγή σε χώρες ανά τον πλανήτη.
Νίκος Βασιλαράς
Πρώην μέλος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης
