Ο Άγιος Φανούριος είναι ο πολιούχος και προστάτης Άγιος της πόλεως αλλά και ολοκλήρου του νησιού της Ρόδου για αυτό και τιμάται με θερμές εκδηλώσεις πόθου, ευλαβείας και αγάπης από τους Χριστιανούς της Ρόδου.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας σκάβοντας οι Αγαρηνοί για να ανακαινίσουν το κάστρο της Ρόδου βρήκαν θεμέλια παλαιάς Εκκλησίας με πολλές εικόνες κατεστραμμένες ανάμεσα, στις οποίες ξεχώριζε και μία παλαιά εικόνα πού έμοιαζε καινούργια και φρεσκοβαμμένη και τριγύρω στο πλαίσιο της, ήσαν ζωγραφισμένα όλα τα μαρτύρια του εικονιζόμενου Αγίου, ο οποίος φαινόταν πολύ νέος στην ηλικία, ντυμένος στρατιωτικά και κρατώντας στο δεξί του χέρι Σταυρό πάνω στον οποίο στηριζόταν αναμμένη λαμπάδα.
Η εικόνα έφερε επιγραφή με τις λέξεις «Άγιος Φανούριος». Ο τότε μητροπολίτης Ρόδου Νείλος Β’ ο Διασπωρηνός (1355-1369) ανοικοδόμησε τον ναό του Αγίου, συνέταξε την ακολουθία του και καθιέρωσε την εορτή του στις 27 Αυγούστου.
Ο αρχαίος ναός του Αγίου Φανουρίου που ήταν έξω από το κάστρο δεν υπάρχει σήμερα. Σώζονται μόνο τα θεμέλια του και λείψανα ιερού βαπτιστηρίου κάτω από πολυκατοικίες στη οδό Χειμάρας. Ο σημερινός ναός του που είναι μέσα στο κάστρο και λίγο πιο πέρα από τη πύλη του Μ. Αθανάσιου μοιάζει με κατακόμβη και είναι πολύ κατανυκτικός.
Ο Άγιος Φανούριος θεωρείται από τη λατρευτική παράδοση ως ο κατ’ εξοχήν άγιος που μπορεί να βοηθήσει στην ανεύρεση («φανέρωση») οποιουδήποτε χαμένου αντικειμένου, προφανώς από την παρετυμολογική σύνδεση του ονόματός του με τη λέξη «φανερώνω».
Στον Άγιο Φανούριο καταφεύγουν οι πιστοί, για να επικαλεστούν την βοήθεια του στις διάφορες ανάγκες της ζωής τους και μάλιστα όταν χάσουν ο,τιδήποτε ζητούν την παρέμβαση του και αμέσως το βρίσκουν. Ανάμεσα στα άλλα δώρα πού προσφέρουν στον Άγιο οι πιστοί είναι και ή φανουρόπιτα, την οποίαν τάζουν στον Άγιο, για να τους φανερώσει το αντικείμενο πού έχασαν ή κάποια λύση σε οποιοδήποτε πρόβλημα τους.
Η μνήμη του Αγίου Φανουρίου γιορτάζεται στις 27 Αυγούστου στην Ρόδο, με λαμπρότητα και προσέλευση πλήθους λαού,στην Παλιά Πόλη όπου βρίσκεται ο ναός του αλλά και την Κρεμαστή, την Παστίδα και το Παραδείσι.
Στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας τον Ναό του Αγίου τον εξουσίαζε ένας Τούρκος ο όποιος τον είχε κάμει στάβλο και έβαζε μέσα τα χόρτα και τα άχυρα για τα ζώα του. Μία μικρή χριστιανή γειτόνισσα είχε φτιάξει από ντενεκίδι ένα μικρό ακίνδυνο κανδήλι και το άναβε κάθε μέρα από ένα παράθυρο του τρούλου μη δίνοντας σημασία στις απειλές του Τούρκου.
Οι κάτοικοι της Ρόδου αισθάνονται υπερήφανοι που ο Άγιος Φανούριος μαρτύρησε στο νησί τους και τον αγαπούν βαθιά. Ας έχουμε πάντα πρότυπο μας το νεοφανή μεγαλομάρτυρα και ας προσπαθούμε να τον μιμούμαστε στη καθαρότητα της ζωής του και στην αγάπη του προς τον Χριστό.
Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, με τον Άγιο Φανούριο συνδέεται κι ένα νηστίσιμο γλύκισμα, η φανουρόπιτα, η οποία αναμένεται και φέτος να έχει την τιμητική του, καθώς πολλοί πιστοί τις στέλνουν στις εκκλησίες κι εκεί, αφού μοιραστούν σε κομμάτια, τα δίνουν στον κόσμο.
Απολυτίκιο Αγίου Φανουρίου
Ουράνιον εφύμνιον εν γη τελείται λαμπρώς, επίγειον πανήγυριν νυν εορτάζει φαιδρώς, Αγγέλων πολίτευμα, άνωθεν υμνωδίαις, εφημούσι τους άθλους, κάτωθεν Εκκλησία, την ουράνιον δόξαν, ην ευρες πόνοις και άθλοις τοις σοις, Φανούριε ένδοξε.
