Η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στη Κρεμαστή είναι μία από τις ωραιότερες εκκλησίες του νησιού μας, η οποία γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο αλλά και τα «Εννιάμερα» της Παναγίας στις 23 Αυγούστου και συγκεντρώνει πιστούς και επισκέπτες από ολόκληρο το νομό. Στην ίδια περιοχή στήνεται και μεγάλο πανηγύρι, ενώ κάθε χρόνο λειτουργεί και η Πανελλήνια Έκθεση Χειροτεχνίας και Αγροτικής Οικονομίας Κρεμαστής της Ρόδου η οποία κλείνει φέτος 52 χρόνια συνεχόμενης παρουσίας.
Αλλά και η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Ιαλυσό, έχει την τιμητική της στις 15 Αυγούστου και προσελκύει πιστούς και επισκέπτες, ενώ από τα τέλη Ιουλίου πραγματοποιούνται και τα Ιαλύσια με πλούσιες εκδηλώσεις και έκθεση παραδοσιακών ειδών που κορυφώνονται την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου.
Προς την ιστορική Λίνδο και στο χωριό Λάρδος, στο νοτιοανατολικό μέρος του νησιού, 50 χιλ. από τη πόλη της Ρόδου, κρυμμένο μέσα στο άλλοτε καταπράσινο δάσος, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Υψενής ή Γυψενής…
Δυο είναι οι πιθανές εκδοχές για τα προσωνύμια της Παναγίας. Υψενή, από το ύψος στο οποίο είναι χτισμένη η Μονή, εξ ου και ο λαϊκός στίχος “Ω Παναγιά μου Υψενή, που ‘σαι στα Ψηλώματα”. “Γυψενή” , από τα στρώματα Γύψου που βρίσκονται γύρω από την περιοχή.
H χρονολογία κτίσης της Μονής, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στην είσοδο του ιερού ναού τοποθετείται γύρω στα 1855 και κτήτορας της ήταν ο Όσιος Μελέτιος. Σήμερα στη μονή εγκαταβιώνουν 15 μοναχές υπό την πνευματική καθοδήγηση της νέας καθ’ ηγουμένης της Μονής, Μαριάμ Μοναχής. Πρώτη ηγουμένη της Ιεράς Μονής, διετέλεσε η μοναχή Ευγενία και Θεμελιωτής της αδελφότητας υπήρξε ο νυν Μητροπολίτης Νέας Ζηλανδίας, κ. Αμφιλόχιος Τσούκος.
Το μοναστήρι πανηγυρίζει στις 22 και 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα της Παναγίας, όπου συρρέει πλήθος κόσμου και στις 12 Φεβρουαρίου οπότε και τιμάται η μνήμη του Οσίου Μελετίου.
Μερικά από τα διακονήματα των μοναζουσών, είναι η αγιογραφία, το ράψιμο, η καλλιέργεια της γης (αμπέλια, ελαιόδεντρα, ξυνόδεντρα) και η κατασκευή εικόνων σε φυσικό ξύλο.
Ένα μοναστήρι με τη δική του ιστορία και διαδρομή στολίζει το νησί της Ρόδου και χαρίζει τη γαλήνη σε όλους τους επισκέπτες και προσκυνητές της Μονής.
Στο χωριό Αφάντου η Μητέρα του Θεανθρώπου γιορτάζεται σε δύο διαφορετικές εκκλησίες. Έτσι παραμονή του Δεκαπενταύγουστου λειτουργεί το ιστορικό Μοναστήρι της Παναγίας της Καθολικής στη παραλία του νησιού όπου γίνεται και μεγάλο πανηγύρι, ενώ ανήμερα ο Ιερός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (και του Αγίου Λουκά) που βρίσκεται στην πλατεία του χωριού.
Άλλες σημαντικές εκκλησίες της Παναγίας στη Ρόδο είναι στην Κοιλάδα των Πεταλούδων η Παναγία η Καλόπετρα που υπάρχει από το 1489. Κατέρρευσε το 1779 και ξανακτίστηκε το 1782 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας και πρωταγωνιστή της Επανάστασης του 1821.
Αλλά και στο Ασκληπιό της Ρόδου ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι του 11ου αιώνα μ.Χ.
Στο Μεσαναγρό, η Κοίμηση της Θεοτόκου ανεγέρθηκε αρχές του 13ου αιώνα και εκτός από τις αγιογραφίες διασώζεται μεγάλη μαρμάρινη παλαιοχριστιανική κολυμπήθρα με επιγραφή. Στη θέση «Έβγαλες» 4,5 χιλιόμετρα από το Μεσαναγρό υπάρχει η Παναγία η Πλημμυριανή, μοναστηράκι του 17ου αιώνα. Λίγα μέτρα βορειοδυτικά υπάρχει πηγή, το νερό της οποίας περνά κάτω από το μοναστήρι και θεωρείται αγίασμα.
Στη Λίνδο η εκκλησία της Παναγίας είναι του 15ου αιώνα με ενδιαφέρουσες αγιογραφίες, έργα του ζωγράφου Γρηγόρη, από τη Σύμη στα 1779, όπως αναφέρει η επιγραφή πάνω από την πόρτα.
Στο Σκιάδι, υπάρχει η Παναγία η Σκιαδενή. Οφείλει το όνομά της στο «σκιάδιον» (=σκιερό, ιερό τοπίο). Στη θέση της υπήρχε αρχαιοελληνικό ιερό της Αρτέμιδας.
Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας είναι μια από τις τέσσερις που ιστόρησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρξε από τους σπουδαιότερους λατρευτικούς τόπους της Ρόδου. Λέγεται ότι Τούρκος αξιωματούχος που θέλησε να προσβάλει τους χριστιανούς κάρφωσε με το ξίφος του το εικόνισμα και τρύπησε το δεξί μάγουλο της Παναγίας, απ’ όπου βγήκε αίμα και νερό. Τότε το χέρι του Τούρκου παρέλυσε και μετά τρεις μέρες, αφού μετάνιωσε, η Παναγία τον θεράπευσε. Η Παναγία η Σκιαδενή πανηγυρίζει 8 Σεπτεμβρίου.
Στην Παναγία της Τσαμπίκας, η εικόνα της Θεοτόκου βρισκόταν αρχικά στο Μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου (Κύπρος). Από την Κύπρο, με θαυματουργικό τρόπο, η εικόνα έφευγε και πήγαινε στο βουνό Ζαμβύκη του Αρχάγγελου της Ρόδου. Η απώλεια της εικόνας προκάλεσε αναστάτωση στους μοναχούς του Κύκκου που κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για να την εντοπίσουν.
Στο βουνό Ζαμβύκη η Παναγία κρύβεται από τα βλέμματα των Χριστιανών σε ένα κυπαρίσσι. Όμως πολύ ταπεινά και απλά φανερώνεται σε βοσκό που μένει στην απέναντι περιοχή της βρύσης του Αιμαχού (Γιεμαχιού). Ο βοσκός είδε το φως της Παναγίας αλλά αρχικά δεν έδωσε καμία σημασία. Το είδε και την επόμενη βραδιά. Όταν όμως το είδε και για τρίτη φορά αποφάσισε να ανεβεί στο απέναντι βουνό, για να δει από κοντά με τα μάτια του, τι ήταν αυτό το φως.
Όταν έφθασε στο ύψωμα ο βοσκός μαρμάρωσε στο θέαμα που είδε να προβάλλεται μπροστά του. Είδε την εικόνα της Παναγίας να φωτίζεται από ακοίμητο κανδήλι στο «κυπαρίσσι το αεράτο» (έτσι λέγεται το δέντρο που είχε σταθμεύσει η Μεσίτρια των ανθρώπων). Από το γεγονός αυτό πήρε η εικόνα και το όνομα της, αφού η λέξη «τσάμπα», στην τοπική διάλεκτο της ρόδου σημαίνει σπίθα, φωτιά.
Αυτό το κυπαρίσσι σώζεται μέχρι σήμερα και στη ρίζα του υπάρχει μια τρύπα που σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα βγάζει ζεστό και κρύο αέρα.
Τελικά οι Κυκκώτες εντόπισαν την εικόνα στο νησί της Ρόδου και την μετέφεραν πίσω στην Κύπρο. Η εικόνα όμως και πάλι γύρισε πίσω στο βουνό της. Οι Κύπριοι όταν την ξαναέφεραν πίσω για να είναι σίγουροι ότι είναι η εικόνα τους, την έκαψαν λίγο από πίσω για να έχουν κάποιο σημάδι που θα την αναγνώριζαν πιο εύκολα. Η εικόνα όμως και για τρίτη φορά έρχεται στη νέα της κατοικία (το σημάδι σώζεται πολύ καθαρά μέχρι σήμερα).
Η εικόνα από τότε δεν έφυγε ποτέ από τη Ρόδο. Όταν ζητήθηκε να μεταφερθεί για προσκύνημα σε άλλα μέρη της Ελλάδος αυτή επέστρεψε και πάλι πίσω. Όταν το 2002 μ.Χ. κτίστηκε παρεκκλήσι προς τιμή της Παναγίας της Τσαμπίκας στο Πέρα Χωριό στην Κύπρο και οι κάτοικοι ζήτησαν να γίνει το εγκαίνιο του την 24η Ιουλίου, ο Μητροπολίτης Ρόδου, κ.κ. Κύριλλος, συνοδευόμενος από τρείς κληρικούς, έφερε την εικόνα στην Κύπρο, τέλεσε το εγκαίνιο του ναού και η εικόνα για πρώτη φορά έφυγε από τη θέση της για τρεις μέρες.
Το Μοναστήρι της Παναγίας της Τσαμπίκας, γιορτάζει το Γενέσιο της Θεοτόκου την 8η Σεπτεμβρίου και την Γ΄ Κυριακή των Νηστειών (Σταυροπροσκύνησης).
Ένα από τα παλιότερα θαύματα της Παναγίας Τσαμπίκας είναι και αυτό που συνδέεται με τα μεγάλα κτήματα γύρω από το Μοναστήρι. Αυτά τα κτήματα ανήκαν σ έναν Τούρκο Πασά, του οποίου η γυναίκα δεν τεκνοποιούσε. Εκείνη μαθαίνοντας για την Παναγία, προσευχήθηκε κι έφαγε το φυτιλάκι που έκαιγε στο καντήλι της εικόνας της. Έγινε το θαύμα κι έμεινε έγκυος. Ο Τούρκος δεν μπορούσε να πιστέψει πως το παιδί ήταν δικό του. Ούτε πίστευε πως επρόκειτο για θαύμα. Όταν όμως γεννήθηκε το μωρό, κρατούσε στη μικρή χούφτα του το φυτιλάκι του καντηλιού. Έτσι, ο Τούρκος Πασάς δώρισε στην εκκλησία όλα αυτά τα κτήματα που βρίσκονται γύρω απ το ναό.
Κλείνοντας με τις Παναγίες της Ρόδου πρέπει ν’ αναφερθεί και η Παναγία Φανερωμένη. Λέγεται και Λουβιαρίτσα επειδή στα κελιά της έμεναν οι λουβιάρηδες (λεπροί) του νησιού.
