ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ: Ένα μεγάλο διεθνές κοινωνικό πρόβλημα

Αυτή την εβδομάδα και συγκεκριμένα η 25 Νοεμβρίου είναι η παγκόσμια ημέρα κατά της ενδοοικογενειακής βίας (κακοποίηση των μελών της οικογενείας). Το πρόβλημα είναι διεθνές όπως διεθνές μέσω του ΟΗΕ έχει αποφασιστεί και η αντιμετώπιση του.  Στο παγκόσμιο συνέδριο που έγινε στην Βιέννη το 1993 για τα ανθρώπινα δικαιώματα ένα από τα σημαντικότερα θέματα του συνεδρίου ήταν η αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Δυο χρόνια αργότερα στο Πεκίνο το 1995 πάλι υπό την αιγίδα του ΟΗΕ το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας ήταν από τα κυριότερα θέματα του διεθνούς αυτού συνεδρίου και εκεί μπήκαν και οι σημαντικότερες βάσεις για την διεθνή αντιμετώπιση αυτού του βίαιου κοινωνικού φαινόμενου. Στην Ευρώπη το συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην συνάντηση που είχε στο Στρασβούργο τον Ιούνιο του 1997 είχε το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας σαν κεντρικό θέμα της συζητήσεως του. Το ίδιο συνέβηκε μερικούς μήνες αργότερα τον Νοέμβριο του 1997 όταν έγινε στην Κωνσταντινούπολη η συνάντηση των υπουργών για θέματα ισότητας των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας έχει κατά καιρούς απασχολήσει διεθνείς οργανισμούς και ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, γυναικείες οργανώσεις αλλά και οργανώσεις για την προστασία των παιδιών αφού είναι γνωστό ότι μεταξύ των θυμάτων της βίας αυτής είναι συνήθως και τα παιδιά κάτι για το οποίο αναφέρομαι περισσότερο παρακάτω στο άρθρο αυτό. Η βουλή των Ελλήνων ψήφισε το 2006 το νομοσχέδιο 3500/2006 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα και που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 24 Οκτωβρίου του 2006 αριθμός φύλλου 232. Από τότε που ψηφίστηκε το νομοσχέδιο αυτό στην χώρα μας έχουν γίνει μερικές προσπάθειες που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση του βίαιου αυτού φαινομένου αλλά είμαστε ακόμα στα πρώτα μας βήματα σε σύγκριση με άλλες χώρες αφού εκτός από τους δυο συμβουλευτικούς τηλεφωνικούς σταθμούς που έχει το υπουργείο Δικαιοσύνης μέσω της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των δυο φύλλων για να παρέχουν τις συμβουλές τους, δεν υπάρχει ακόμα τίποτα το σημαντικότερο. Ένα θετικό βήμα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας στην χώρα μας έχει γίνει πρόσφατα με την απόφαση για την δημιουργία σταθμών στήριξης κακοποιημένων γυναικών στις 13 περιφέρειες της χώρας μας. Το ευχάριστο είναι ότι και στην Ρόδο αν και δεν είναι έδρα περιφέρειας αποφασίστηκε να αρχίσει ένας τέτοιος σταθμός μετά από την σημαντική προσπάθεια και παρέμβαση που έκανε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης η διεθνής ΜΚΟ «Γυναίκες χωρίς σύνορα» που εδρεύει στην Ρόδο και η δυναμική πρόεδρος τους η κ. Χαρουλα Γιασιρανη και που τις αξίζουν συγχαρητήρια για το αποτέλεσμα της προσπάθειας τους αυτής. Τα καλύτερα αποτελέσματα μέχρι τώρα σε διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας έχουν επιτευχτεί στις αγγλοσαξονικές και στις σκανδιναβικές χώρες αφού η ενδοοικογενειακή βία αντιμετωπίζεται συστηματικά από το κράτος και την τοπική αυτοδιοίκηση εδώ και σχεδόν δυο δεκαετίες και είχα την εμπειρία να εργαστώ σαν Κοινωνικός Λειτουργός στην Σουηδία με τα θέματα αυτά. Η ενδοοικογενειακή βία είναι από τις χειρότερες μορφές βίας που υπάρχουν διότι το θύμα η τα θύματα της βίας αυτής κακοποιούνται μέσα στο ίδιο τους το σπίτι που αντί να είναι ένας χώρος προστασίας, αγάπης και σιγουριάς, μετατρέπετε σε έναν χώρο κακοποίησης και ανασφάλειας συχνά χωρίς η κοινωνία να γνωρίζει τίποτα και η κακοποίηση δεν γίνεται γνωστή αφού το θύμα δεν την καταγγέλλει διότι το θύμα ειδικά στην χώρα μας και λόγο και της ελλείψεως η ανεπαρκούς οργάνωσης και ύπαρξης των κατάλληλων κρατικών μηχανισμών στήριξης του θύματος στην χώρα μας, το κακοποιημένο άτομο φοβάται και δεν τολμά να κάνει την καταγγελία. Πολλές γυναίκες επίσης και υπό τον φόβο εκδίκησης του άνδρα αν τον καταγγείλουν η που φοβούνται ότι θα διαλύσει η οικογένεια τους, ειδικά όταν υπάρχουν μικρά παιδιά, προτιμούν να υποβάλλονται σιωπηρά στην κακοποίηση παρά να την καταγγείλουν. Και η κακοποίηση τους αυτή μπορεί να συνεχίζεται για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο δράστης της κακοποίησης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε άνδρας ανεξαρτήτως μόρφωσης, εθνικότητας, ηλικίας αλλά και κοινωνικής και οικονομικής ευρωστίας. Η κυριότερη αιτία που ένας άντρας κακοποιεί την γυναίκα είναι ο φόβος του για να χάσει τον έλεγχο του πάνω στην γυναίκα. Οι λόγοι που επηρεάζουν την βίαιη συμπεριφορά του είναι πολλοί και διάφοροι όπως είναι οι προσωπικοί και εσωτερικοί παράγοντες, όπως είναι η ζήλεια, τα ταμπού και η κουλτούρα του, η οικονομική κατάσταση της οικογενείας, δυσπιστία και καχυποψία απέναντι στην γυναίκα. Εξωτερικοί παράγοντες μπορεί να είναι ανεργία, η καταπίεση η δυσφορία στον χώρο της εργασίας,  αλκοολισμός, χρήση εξαρτημένων ουσιών, οι παρέες που έχει ο άντρας όπως και οι διάφορες κοινωνικές προκαταλήψεις. Δυστυχώς σε πάρα πολλές περιπτώσεις η γυναίκα δεν φταίει καν σε τίποτα που την κακοποιεί ο άντρας αλλά είναι άλλες οι αιτίες. Οι μορφές της ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να είναι  η σωματική, η ψυχολογική, η σεξουαλική και η συναισθηματική βία. Όταν η βία στην οικογένεια έχει την μορφή της σωματικής κακοποίησης η καυγάδων μεταξύ των γονέων συχνά σε αυτές τις σκηνές βίας, βρίσκονται μπροστά και τα παιδιά, αν υπάρχουν παιδιά στην οικογένεια κάτι που συμβαίνει και στα οποία δημιουργούνται ψυχολογικά τραύματα τα οποία επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα την ψυχολογική τους κατάσταση και την μελλοντική τους συμπεριφορά και ανάπτυξη. Το οικογενειακό περιβάλλον, το σπίτι που μένει και αναπτύσσεται ένα παιδί και που πρέπει να είναι ένας χώρος αγάπης, σιγουριάς και προστασίας του παιδιού με την κακοποίηση γίνεται ένας χώρος βίας και φόβου. Όταν αυτός ο χώρος μετατραπεί σε χώρο βίας και ξυλοδαρμών μεταξύ των γονέων η που κακοποιείτε ψυχοσωματικά και το ίδιο το παιδί κάτι το οποίο δυστυχώς συμβαίνει, τότε καταλαβαίνει και ο πιο απλός άνθρωπος τι ζημιά αυτό δημιουργεί στο παιδί στην ανάπτυξη και στον ψυχολογικό κόσμο του. Σε έρευνες που έχουν γίνει διεθνώς, τα παιδιά που έχουν γίνει μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας και ξυλοδαρμού η που έχουν πέσει θύματα ξυλοδαρμού και τα ίδια, σε ποσοστό 80-90% αναπαράγουν την βία στην μελλοντική οικογένεια τους. Υπάρχουν και άνδρες που κακοποιούνται από την γυναίκα, συνήθως ψυχολογικά και έχουν γίνει και έρευνες για αυτό το θέμα, η κακοποίηση αυτής της μορφής όμως είναι σε τόσο μικρό ποσοστό ώστε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν κοινωνικό πρόβλημα. Στην Σουηδία όπου έχω εργαστεί σαν κοινωνικός λειτουργός, στα σχολεία/γυμνάσια υπάρχει πρόσβαση σε κοινωνικό λειτουργό η παιδοψυχολόγο και μέσω αυτών και των συνομιλιών που έχουν με παιδιά που παρουσιάζουν ανάρμοστες η προβληματικές συμπεριφορές αποκαλύπτονται συχνά οι αιτίες που επηρεάζουν αρνητικά την συμπεριφορά των παιδιών αυτών και που βρίσκονται μέσα στην ίδια τους την οικογένεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις η κοινωνία και για να προστατέψει το παιδί από περαιτέρω κακοποίηση, επεμβαίνει στην οικογένεια προσπαθώντας να βρει λύση στο πρόβλημα τους.

Στην χώρα μας η αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας μέχρι πρόσφατα την αντιμετωπίζαμε περισσότερο με την ποινική τιμωρία του δράστη και λιγότερο θεραπευτικά. Όμως μόνο η ποινική τιμωρία δεν είναι αρκετή για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα διότι δεν φτάνει η τιμωρία αν δεν βρεθούν και οι αιτίες που προκαλούν το πρόβλημα και οι αιτίες αυτές βρίσκονται συνήθως στην ψυχολογική/κοινωνική κατάσταση του άντρα που κακοποιεί. Για τους λόγους αυτούς και για να υπάρχει μια πλήρης αντιμετώπιση του προβλήματος όπως αυτό αντιμετωπίζεται σε άλλες χώρες όπως οι σκανδιναβικές, πρέπει ο δράστης εκτός της ποινικής τιμωρίας, να έχει την δυνατότητα και της ψυχολογικής θεραπείας και βοήθειας αντιμετώπισης, του προβλήματος του. Για αυτό έχει προβλέψει και ο δικός μας νομοθέτης και συμπλήρωσε στο νομοσχέδιο και την λεγόμενη διαδικασία της Ποινικής Διαμεσολάβησης και με την οποία παρέχεται η δυνατότητα στα πλημμελήματα της ενδοοικογενειακής βίας να αρχίσει μετά από απόφαση του κ. Εισαγγελέα. μια μεσολαβητική προσπάθεια χωρίς να παραπέμψει τον δράστη σε δίκη, και που ο δράστης με την υποβολή της ανεπιφύλακτης δήλωσης του για μετάνοια αποδέχεται να παρακολουθήσει ένα ειδικό συμβουλευτικό /θεραπευτικό πρόγραμμα σε δημόσιο φορέα. Με τις εμπειρίες που έχουμε από την Σουηδία, ο δράστης όταν μπει σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα που μπορεί να διαρκέσει από 6 μήνες έως και δυο χρόνια αναλόγως τον βαθμό του προβλήματος που έχει ο άνδρας, συνήθως μετανοεί που έχει κακοποίηση κάποια η κάποιο μέλος της οικογενείας του και με αυτόν τον τρόπο μετανοίας δίνεται και η δυνατότητα στην οικογένεια αν ακόμα υπάρχει θέληση να συνεχίσουν μελλοντικά την οικογενειακή τους ζωή χωρίς τον φόβο ότι θα ξανασυμβούν τα βίαια επεισόδια μέσα στην οικογένεια τους.  Εμείς έχουμε σαν μια πολιτισμένη κοινωνία την ηθική και κοινωνική υποχρέωση να αντιμετωπίσουμε αυτήν την μορφή βίας όσο μπορούμε καλύτερα και να βοηθήσουμε τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας για μια καλύτερη ζωή για το καλό της οικογενείας τους και της κοινωνίας μας γενικότερα.

Ο Γιώργος Νικολής είναι Κοινωνικός Λειτουργός. Πτυχιούχος του πανεπιστήμιου  Γκέτεμποργκ της Σουηδίας