Ο «εφιάλτης» της ελονοσίας ξύπνησε στο νησί της Κω, που έχει μετατραπεί το τελευταίο διάστημα σε αποθήκη ανθρώπινων ψυχών, με το τοπίο να θυμίζει τριτοκοσμικές καταστάσεις, εξαιτίας της μαζικής εισροής μεταναστών.
Το κρούσμα κρατήθηκε αρχικά ως επτασφράγιστο μυστικό. Ωστόσο στο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) σήμανε συναγερμός.
ΚΕΕΛΠΝΟ: Ελονοσία από μετανάστη που μπήκε στη χώρα εμπύρετος
Ο πρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ κ. Θανάσης Γιαννόπουλος, απέστειλε έγγραφο για τα μέτρα πρόληψης με αφορμή το κρούσμα ελονοσίας στο νησί.
Στο έγγραφο αναφέρεται ότι το ΚΕΕΛΠΝΟ ενημερώθηκε για το κρούσμα στις 27/06/2015 το Γραφείο Νοσημάτων από το Γενικό Νοσοκομείο – Κέντρο Υγείας Κω και ότι αφορά «εισαγόμενο περιστατικό ελονοσίας που αφορούσε σε μετανάστη από ενδημική χώρα, ο οποίος εισήλθε στη χώρα στις 24/06/2015, όντας ήδη εμπύρετος».
Η αρχική διάγνωση έγινε στο νοσοκομείο της Κω με μικροσκοπική εξέταση και δοκιμασία ταχείας διάγνωσης ελονοσίας και επιβεβαιώθηκε (ελονοσία από πλασμώδιο vivax).
Οι οδηγίες του ΚΕΕΛΠΝΟ για το κρούσμα ελονοσίας
- Στοχευμένη εντομολογική διερεύνηση στην περιοχή προσωρινής κατοικίας του κρούσματος, με τοποθέτηση παγίδας σύλληψης ακμαίων κουνουπιών (την οποία μπορεί να διαθέσει το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.), με στόχο τη διερεύνηση της παρουσίας Ανωφελών κουνουπιών στην περιοχή και την εκτίμηση κινδύνου για τοπική εξάπλωση της νόσου.
- Ενημέρωση του κοινού (τοπικού πληθυσμού και μεταναστών) σχετικά με τη νόσο και τα μέτρα ατομικής προστασίας από τα κουνούπια. Για το σκοπό αυτό, το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. μπορεί να διαθέσει -κατόπιν σχετικού αιτήματος σας- ενημερωτικά φυλλάδια για τη νόσο της ελονοσίας και τα μέτρα προστασίας από τα κουνούπια (στην ελληνική γλώσσα και πολύγλωσσα), προς διανομή τους στον τοπικό πληθυσμό και στους μετανάστες που διαμένουν στην περιοχή.
- Εξασφάλιση επαρκών αποθεμάτων βασικών ανθελονοσιακών φαρμάκων στις Μονάδες Υγείας των νήσων (κατά προτεραιότητα σε νήσους που υποδέχονται πληθυσμούς νεοεισερχόμενων μεταναστών), για την άμεση θεραπευτική αντιμετώπιση των διαγνωσθέντων κρουσμάτων ελονοσίας.
- Διατήρηση και εξασφάλιση των βέλτιστων δυνατών συνθηκών διαμονής των μεταναστών και -κατά το δυνατόν- μέτρων ατομικής προστασίας τους από τα κουνούπια.
- Διενέργεια ολοκληρωμένων προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών: Ένας από τους θεμελιώδεις πυλώνες πρόληψης και ελέγχου της μετάδοσης των νοσημάτων που μεταδίδονται με διαβιβαστές είναι η έγκαιρη και συστηματική εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών από τις τοπικές αρχές (Περιφέρειες, Δήμους). Ως εκ τούτου, το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. τονίζει ότι -παρ’ όλες τις γνωστές οικονομικές και γραφειοκρατικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όλοι οι δημόσιοι φορείς- η οργάνωση και έγκαιρη υλοποίηση αποτελεσματικών προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών, για την περίοδο μετάδοσης 2015, στην περιοχή ευθύνης σας, πρέπει να αναδειχθεί σε θέμα υψηλής προτεραιότητας, για την αντιμετώπιση των απειλών αυτών δημόσιας υγείας.
Τέλος, το ΚΕΕΛΠΝΟ πραγματοποιεί ελέγχους σε όλα τα σπίτια που βρίσκονται σε ακτίνα 150 μέτρων και εξετάζει όλους τους μετανάστες που προέρχονται από χώρες όπου ενδημεί η ελονοσία.
Αυξάνονται οι περιοχές στη χώρας μας που είναι υπό στενή επιτήρηση από τις αρμόδιες Αρχές, μετά την καταγραφή δυο νέων κρουσμάτων εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας.
Ο ένας ασθενής εμφανίζεται να έχει νοσήσει σε οικισμό του Δήμου Ανδραβίδας- Κυλλήνης και ο άλλος σε οικισμό της Δυτικής Αχαΐας, περιοχή στην οποία είχε και πέρυσι είχε καταγραφεί περιστατικό εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας.
Η «Ομάδα Εργασίας» του ΚΕΕΛΠΝΟ λαμβάνοντας υπόψιν τα πρωτοκόλλα ασφαλείας, χαρακτήρισε ως επηρεαζόμενες από την νόσο τις εξής περιοχές που ανήκουν στη Δημοτική Ενότητα Βουπρασίας, του Δήμου Ανδραβίδας- Κυλλήνης:
Θανασουλαίικα
Μανωλάδα
Μεγάλο Πεύκο
Μπρίνια
Σε “καραντίνα” Αχαϊα-Λάρισα-Σκιάθος
Σε συναγερμό όμως παραμένουν και οι οικισμοί και οι κοινότητες που συνδέονται με τα 6 κρούσματα εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας που εντοπίστηκαν πέρυσι.
Συγκεκριμένα περιοχές που βρίσκονται:
στη δημοτική ενότητα Λαρίσου, Δήμου δυτικής Αχαΐας
στη δημοτική ενότητα Μόβρης, Δήμου δυτικής Αχαΐας
στη δημοτική ενότητα Βουπρασίας, Δήμου Ανδραβίδας-Κυλλήνης
στη δημοτική ενότητα Κορώνειας, Δήμου Λαγκαδά
στη δημοτική ενότητα Χορτιάτη , Δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη
στη δημοτική ενότητα Μακρυχωρίου, Δήμου Τεμπών
στη δημοτική ενότητα Αμπελακίων, Δήμου Τεμπών
στη δημοτική ενότητα Γόννων, Δήμου Τεμπών
όλοι οι οικισμοί και κοινότητες του Δήμου Σκιάθου
Στις περιοχές που εμφανίζεται ακόμη και ένα κρούσμα εγχώριας μετάδοσης ακολουθείται πολύ αυστηρό πρωτόκολλο για την ασφάλεια αίματος.
Σύμφωνα λοιπόν με τις οδηγίες του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας αποκλείεται από την αιμοδοσία όλος ο πληθυσμός σε ακτίνα 6 χιλιομέτρων από τον χώρο που εκτιμάται ότι έγινε η μετάδοση.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το μέτρο μπορεί να ‘πιάσει’ έναν ακόμη και δύο δήμους σε επίπεδο, όμως, κοινοτήτων και όχι στο σύνολο του δήμου.
Στα κρούσματα εγχώριας μετάδοσης έρχονται να προστεθούν -μέχρι στιγμής- ακόμη 6, τα οποία είναι εισαγόμενα, δηλαδή αφορούν ασθενείς, οι οποίοι προσβλήθηκαν από την νόσο σε χώρα του εξωτερικού.
Μάλιστα 4 από τους ασθενείς είναι μετανάστες που προέρχονται από χώρες που ενδημεί η ελονοσία (τρεις από περιοχές της Ινδικής χερσονήσου και ένας από χώρα της Αφρικής).
Το υπουργείο Υγείας διευκρινίζει ότι :
α) Η παρουσία σποραδικών κρουσμάτων ελονοσίας στη χώρα μας είναι ένα φαινόμενο με εξάρσεις και υφέσεις που παρατηρείται όλα τα τελευταία χρόνια.
β) Όπως πέρυσι, έτσι και φέτος έγιναν όλες οι απαραίτητες ενέργειες για έγκαιρη διάγνωση, ενημέρωση, πρόληψη και θεραπεία με τη συνεργασία όλων των αρμόδιων φορέων (ΚΕΕΛΠΝΟ, ΥΠΕ, υγειονομικές υπηρεσίες των Περιφερειών, Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (ΕΚΕΑ)].
γ) Ο αριθμός των «εισαγομένων» κρουσμάτων ήταν απολύτως αναμενόμενος λόγω του μεγάλου αριθμού προσφύγων/μεταναστών που προσήλθαν στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα. Σε «εγχώρια μετάδοση» οφείλονται 4 κρούσματα μετά την εκδήλωση των οποίων ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας συντονίζει και εποπτεύει την υλοποίηση των ενδεδειγμένων μέτρων για την αποφυγή διασποράς της νόσου.
δ) Υπάρχει ειδικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της Ελονοσίας που έχει εκπονηθεί από το ΚΕΕΛΠΝΟ και έχει ήδη ενεργοποιηθεί από το Υπουργείο Υγείας.
ε) Βασική αρχή των πολιτικών δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη. Γι’ αυτό το λόγο η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας σε συνεργασία με το ΕΚΕΑ προχώρησε σε διακοπή της αιμοδοσίας σε περιοχές αυξημένου κινδύνου. Σε ευρεία σύσκεψη που θα πραγματοποιηθεί εντός της εβδομάδας υπό τον υπουργό Υγείας, Ανδρέα Ξανθό, θα αναζητηθούν τρόποι αναπλήρωσης των απαραίτητων μονάδων αίματος.
Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας, από την πρώτη στιγμή, έχει δώσει προτεραιότητα στα θέματα δημόσιας υγείας , παρακολουθεί τις εξελίξεις, προχωρά εγκαίρως σε συντονισμένες ενέργειες και με αφορμή τα ζητήματα υγείας προσφύγων/μεταναστών έχει αναπτύξει ένα πλέγμα δράσεων υπό την επιστημονική εποπτεία του ΚΕΕΛΠΝΟ (επιδημιολογική επιτήρηση, εμβολιασμοί, συνθήκες υγιεινής στους χώρους φιλοξενίας) και τον επιχειρησιακό συντονισμό του ΕΚΕΠΥ.
«Είναι λυπηρό ένα θέμα δημόσιας υγείας που απαιτεί άμεσες, διακριτικές και αποτελεσματικές ενέργειες, να γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης και επικοινωνιακής τακτικής , προκαλώντας άσκοπη ανησυχία στους πολίτες, αλλά και κίνδυνο διεθνούς δυσφήμισης της χώρας μας», τονίζεται στην ανακοίνωση και σημειώνεται ότι « η Δημόσια Υγεία και το αίσθημα υγειονομικής ασφάλειας της κοινωνίας είναι πολύ ευαίσθητη και σοβαρή υπόθεση για να αντιμετωπίζεται με όρους καταστροφολογίας και ανεύθυνου λαϊκισμού».
Απάντηση ΙΣΑ
Ο Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών (ΙΣΑ), Γιώργος Πατούλης, σχολιάζοντας την ανακοίνωση του υπουργείου δήλωσε ότι «η κυβέρνηση γνώριζε οτι στη χώρα έχουν εισέλθει τα τελευταία χρόνια εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να αποφευχθεί η εμφάνιση κρουσμάτων ελονοσίας. Αντί λοιπόν να χρησιμοποιεί το προσφυγικό ως δικαιολογία, θα έπρεπε να έχει νωρίτερα κινητοποιήσει τον κρατικό μηχανισμό».
Προσθέτει επίσης ότι «αντί να μιλά για πολιτική εκμετάλλευση του προβλήματος, ας μας πουν οι αρμόδιοι κυβερνητικοί φορείς ποτέ άλλοτε είχαν κηρυχθεί σε καραντίνα λόγω ελονοσίας 12 Δήμοι της χώρας; Ποσά χρόνια θα γυρίσει η Ελλάδα πίσω στα ζητήματα της δημόσιας υγείας, εξαιτίας της ανίκανης πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας;».
Ενημερωτικά για την ασθένεια:
Ελονοσία
Η ελονοσία (malaria) είναι μία σοβαρή νόσος που οφείλεται στο πλασμώδιο (Plasmodium), έναν μικροοργανισμό (παράσιτο) που προσβάλλει τα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα.
Μετάδοση
Με τσίμπημα από θηλυκό μολυσμένο κουνούπι που ανήκει στο γένος Ανωφελές (Anopheles). Μόνο αυτά τα κουνούπια του μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία.
Με μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση οργάνων και από μολυσμένες σύριγγες.
Πιο σπάνια μεταδίδεται από την μητέρα στο έμβρυο.
Τα παράσιτο δεν μεταδίδεται άμεσα από άτομο σε άτομο μέσω της κοινωνικής συναναστροφής π.χ. άγγιγμα, φιλί ή μέσω της σεξουαλικής επαφής.
Συμπτώματα
Συνήθως τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται 1 έως 4 εβδομάδες μετά το τσίμπημα του μολυσμένου κουνουπιού, κάποιες φορές όμως εκδηλώνονται και 1 χρόνο μετά την μόλυνση. Αν ο ασθενής δεν θεραπευτεί πλήρως μπορεί υποτροπιάσει μερικούς μήνες μετά ή ακόμη και σε βάθος 5 ετών.
Ένας ασθενής μπορεί να έχει προσβληθεί και να είναι ασυμπτωματικός, ή να νοσήσει βαριά ή να πεθάνει.
Τα πιο συνήθη συμπτώματα ελονοσίας είναι: υψηλός πυρετός με ρίγος, εφίδρωση, κεφαλαλγία, μυαλγία και γενική αδιαθεσία, συμπτώματα γριπώδους συνδρομής.
Άλλα συμπτώματα που μπορούν να εκδηλωθούν είναι: ναυτία, εμετός, διάρροια, κοιλιακός πόνος. Επιπλέον σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί αναιμία και ίκτερος επειδή καταστρέφονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος.
Αν δεν δοθεί η κατάλληλη θεραπεία ή σε σοβαρές μορφές εκδήλωσης της νόσου ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει νευρολογικά συμπτώματα, νεφρική ή αναπνευστική ανεπάρκεια.
Μέτρα προφύλαξης
Το κέντρο ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων έχει βγάλει κάποιες οδηγίες προκειμένου οι πολίτες να προφυλαχτούν από τα κουνούπια και από τις πιθανές ασθένειες που μεταφέρουν.
- Να αποφεύγω τα τσιμπήματα των κουνουπιών
- Χρήση εντομοαπωθητικών στο ακάλυπτο δέρμα και πάνω από τα ρούχα:Χρησιμοποιούνται χημικές δραστικές ουσίες και φυσικές ουσίες όπως αιθέρια έλαια ευκαλύπτου (που όμως έχουν σχετικά μειωμένη δράση). Ο χρόνος δράσης των εντομοαπωθητικών ουσιών κυμαίνεται από 1 έως 4-5 ώρες. Για τα εντομοαπωθητικά που περιέχουν PEET προτιμώνται τα σκευάσματα με συγκέντρωση 30 – 50 % για τους ενήλικες και 10 -30 % για τα παιδιά. Δεν υπάρχει αντένδειξη για τη χρήση σε εγκύους και θηλάζουσες μητέρες, ενώ δεν συστήνεται η χρήση τους σε βρέφη μέχρι 2 μηνών. Τα εντομοαπωθητικά προϊόντα πρέπει να αλείφονται μετά τα αντιηλιακά, και δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με το στόμα, τα μάτια και το βλεννογόνο της μύτης. Σε όλες τις περιπτώσεις , πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή.
- Χρήση εντομοκτόνων στον αέρα. Περιέχουν ουσίες που προσβάλουν το νευρικό σύστημα των εντόμων και το αποπροσανατολίζουν. Κυκλοφορούν στο εμπόριο στις εξής μορφές: αερόλυμα (αεροζόλ), ταμπλέτες , εξατμιζόμενο διάλυμα, σπιράλ (φιδάκια) κ.λ.π. Πρέπει να τηρούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή. Δεν πρέπει να εφαρμόζονται στο δέρμα.
- Προσοχή κατά τις σημαντικότερες ώρες έκθεσης στα τσιμπήματα. Τα περισσότερα είδη κουνουπιών που μεταφέρουν τον ιό (Δυτικού Νείλου), τσιμπούν από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.
- Χρήση κατάλληλων ενδυμάτων. Ρούχα που καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα (μακριά μανίκια, παντελόνια). Πιο αποτελεσματικά είναι τα ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα.
- Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.
- Να αποφεύγω τα κουνούπια στο σπίτι
- Αντικουνουπικά πλέγματα (σίτες που εμποδίζουν τη δίοδο των κουνουπιών) στα ανοίγματα του σπιτιού (Παράθυρα, φεγγίτες, αεραγωγοί τζακιού) και περιοδικός έλεγχος και συντήρησή τους .Επίσης καλύπτουμε με σίτες, τους αγωγούς εξαερισμού των βόθρων.
- Χρήση κουνουπιέρας σε περιοχές με μεγάλη πυκνότητα κουνουπιών ή σε περιπτώσεις που αντενδείκνυται η χρήση άλλων προστατευτικών μέσων (όπως χρήση εντομοαπωθητικών σε βρέφη μικρότερα των 2 μηνών). Είναι πιο αποτελεσματικές , όταν είναι εμβαπτισμένες σε εντομοαπωθητικό.
- Απομάκρυνση του στάσιμου νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές και άλλα μέρη του κήπου, ώστε να μην έχουν πρόσβαση τα κουνούπια σε λιμνάζοντα νερά που αποτελούν σημεία εναπόθεσης των αυγών τους.
- Αντικατάσταση σπασμένων σωλήνων νερού που τρέχουν.
- Φύλαξη των δοχείων νερού που χρησιμοποιούμε (κουβάδες, καρότσια, βαρέλια) , γυρισμένα ανάποδα ή καλυμμένα με καπάκι.
- Κάλυψη ή απομάκρυνση παλιών ελαστικών ή άλλων υλικών που συσσωρεύουν νερό.
- Σε περίπτωση ύπαρξης πισίνας ή σιντριβανιού, τίθεται καθημερινά σε λειτουργία το φίλτρο καθαρισμού, ώστε να απομακρύνονται αυγά και προνύμφες κουνουπιών.
- Σε περίπτωση που υπάρχουν βάρκες, κάλυψή τους, ώστε να μη συγκεντρώνουν νερά της βροχής.
- Διαμόρφωση κατάλληλης κλίσης στον κήπο για απομάκρυνση των νερών.
- Χρήση ανεμιστήρων και κλιματιστικών . Ο δροσερός αέρας μειώνει τη δραστηριότητα των κουνουπιών αλλά δεν τα σκοτώνει. Η χρήση ανεμιστήρων (ιδίως οροφής) δυσχεραίνει την προσέγγιση των εντόμων.
- Καλό κούρεμα γρασιδιού, θάμνων , φυλλωσιών (σημεία που βρίσκουν καταφύγιο τα ενήλικα κουνούπια).
- Πότισμα κατά προτίμηση το πρωί.
- Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρων (προσελκύουν λιγότερο τα κουνούπια).
- Σε περίπτωση ύπαρξης στάβλων, συχνός καθαρισμός και ψεκασμός τους, τακτική ανανέωση νερού σε ποτίστρες ζώων , γούρνες κ.λ.π.
