Άρθρο του Ροδίτη Οικονομολόγου Ηλία Καραβόλια
Δεν κάθεται μόνο η Ελλάδα στο ντιβάνι της κοινωνικής ψυχανάλυσης. Δεν είναι μόνο η χώρα και οι πολίτες της εκτεθειμένοι στον κόσμο της ”ψυχοπαθολογίας” του διεθνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Όμως η Ελλάδα των τελευταίων 8 ετών αντιπροσωπεύει εκείνο το συλλογικό υποκείμενο που αναποδογύρισε την κλεψύδρα του χρόνου λόγω υπερταχείας σύγκρουσης με την κατ όνομα Ευρωπαϊκή σύγκλιση και την παγκοσμιοποίηση.
Η χώρα των μνημονίων λιτότητας αποτελεί ένα πεδίο αλληλεπίδρασης συστημικών και μή φαινομένων, αντίθετων συχνά, που συμπιέζουν τον Έλληνα και φυσικά τον εξαντλούν οικονομικά και ψυχικά. Ο ίδιος βέβαια φρόντισε να χαθεί μεταξύ Ανατολής και Δύσης αλλά και μεταξύ Ιστορίας και Μύθου. Αλλά χάθηκε και εντός του σημαίνοντος που καλείται Χρέος. Σε κάθε προηγμένη Οικονομία, η ”λογική” του Χρέους τέμνεται με την λογική του Χρόνου ακριβώς εκεί που η ατομική επιθυμία συναντάει το Συλλογικό( ανάπτυξη, ευμάρεια) Αυτό το Συλλογικό όμως, αυτή η φαντασιακή θέσμιση που μας δίδαξε ο Καστοριάδης, κουβαλάει το ”πένθος” του Χρέους. Και γιατί πένθος; Μα γιατί το Χρέος κάνει το υποκείμενο ”θανατοποινίτη” και την χώρα ετοιμοθάνατη. Με το Χρέος γεννιέται η έλλειψη που οδηγεί στην μελαγχολία αφού η Οικονομία της διαχείρισης των επιθυμιών μετατρέπεται σε Οικονομία διαχείρισης των χρεωμένων προσδοκιών. Τεχνητή ζήτηση αναγκών,απώθηση θανάτου μέσω υπερκατανάλωσης και υπερπαραγωγή χωρίς παραγωγικότητα: αυτά συνιστούν θάνατο εν αναμονή, με τον nominauter ( τον ονοματοδότη, εδώ αναφέρομαι στο κράτος- εκδότη του Χρέους) να οδηγεί την Οικονομία στο κενό μεταξύ υπεραξίας/υπεραπόλαυσης και να κυοφορεί την αναστροφή ροή των επιθυμιών, δηλαδή προς την φθίνουσα οριακή τους χρησιμότητα( βασικό αξίωμα της μικροοικονομικής). Κοινώς, μειώνουμε μέσω απώθησης την δαπάνη, την κατανάλωση, την κυκλοφορία του χρήματος.
Είμαστε πλέον ”εν οδύνη” επιθυμούντες εδώ στην Ελλάδα καθ ότι η επιθυμία φθίνει συνεχώς( ακολουθεί τα χαμένα όνειρα) χωρίς να αποσβένεται μέσα στο μεγάλο χωνευτήρι της κρίσης υπερπαραγωγής(πχ. υπερβάλλουσα προσφορά κλινών στον τουρισμό, υπηρεσιών σε πολλούς κλάδους, κ.α) που αρνούμαστε φυσικά να αποδεχτούμε ότι είναι κρίση υπερσυσσώρευσης χρήματος των πολλών από τους λίγους. Εδώ χωράει μια αναφορά στο μείζον εθνικό σύμπτωμα: εντεινόμενες ανισότητες παρά την καταναλωτική εξομοίωση των τελευταίων δεκαετιών. Δηλαδή οι τάξεις λειτουργούν ως το νέο Σύμπτωμα, στην ουσία ως παράγωγο αποτέλεσμα της εμπορικής ανισορροπίας στην καθημερινότητα. Το δε δίδυμο ύφεση-κρίση παράγει οδύνη και λιγότερη Επιθυμία εντός της σημαίνουσας αλυσίδας της Οικονομίας. Οι ροές όμως της συλλογικής επιθυμίας δεν πενθούν. Συνεχίζουν. Η ελληνική οικονομία συνεχίζει να διαιωνίζει το ατομικό σύμπαν των απωθημένων του Έλληνα : μαγαζάκι, διορισμός, εύκολος πλουτισμός, αρπαχτή, δόξα, φθόνος, μνησικακία.
Οι ανισότητες στην χώρα ενώ ηταν καλυμμένες δια της κατανάλωσης εδώ και δυο δεκαετίες, επανήλθαν με ορμή στην επιφάνεια του Συλλογικού. Οι ταξικές διαφορές δεν είχαν πάρει συγκεκριμένη μορφή όταν, λόγω του ευρώ, το κόστος χρήματος καθηλώθηκε και έτσι το χρήμα ήταν προσβάσιμο για όλους. Τότε είναι που η ελληνική οικονομία έπεσε στην αιώνια παγίδα του καπιταλιστικού συστήματος, στην σύγχυση επιθυμίας/ανάγκης μέσα στον χωροχρόνο των πολιτών της. Φρονώ ότι οι πολίτες αυτοί θα απομονώνονται όλο και περισσότερο και δεν θα ακολουθούν το Οικονομικό( όπως άλλωστε άρχισαν να μην ακολουθούν το Πολιτικό) Και αυτό το Οικονομικό, αυτή η θέσμιση της Οικονομίας, θα μεταβιβάζει και θα απωθεί ασυνείδητες επιθυμίες και οριακές καταστάσεις, όπως την παράκρουση για ρήξη με τους δανειστές και για επιστροφή στον απομονωτισμό μέσω δραχμής.
Πλέον στην Ελλάδα θα ζούμε στον αστερισμό της έξαρσης της ατομικότητας έναντι του Συλλογικού. Θα επιβιώσει ο ναρκισσισμός των μικρών διαφορών και θα θρέψει ξανά την υπεροχή όσων μεταφέρουν στους λογαριασμούς τους κέρδη από την μετακύλιση ζημιών στις κοινωνίες .Και είναι πολλοί αυτοί. Και εμείς οι δημοσιολόγοι θα συνεχίσουμε να διατυπώνουμε στην ουσία ένα ”πένθος αβίωτο”, μια εν οδύνη περιγραφή και καταγγελία των δρώμενων. Εντός της επιθυμίας μας πάντα αλλά εκτός της ανάγκης. Το δε ελληνικό μηντιοκρατικό οικονομικό σύστημα -που άρχισε να δημιουργεί καταστάσεις ολιγοπωλίων πάλι – αυτοστεγανοποιήθηκε και αυτόπολλαπλασιάζεται πλέον χωρίς να παράγει το ”καταραμένο” απόθεμα. Μόνο πλεόνασμα. Από τον πόνο και την οδύνη των πολλών. Στην Ελλάδα άλλωστε σκοτώθηκε η υπεραπόλαυση γιατί φονεύθηκε η υπεραξία. Ο λαός δεν προχωρά πλέον μέσα στην Ιστορία διατυπώνοντας το συνεχές αίτημα της επιθυμίας για το καλύτερο. Με σκοτωμένη την υπεραξία, το σύμπτωμα απωθείται στο συλλογικό οικονομικό ασυνείδητο που για εμάς τους Έλληνες δεν είναι πλέον δομημένο σαν Γλώσσα και Ιστορία(όπως πολύ θα θέλαμε να πιστεύουμε) αλλά μοιάζει αδόμητο σαν ολοένα και πιο χαώδες σύμπαν ανισοτήτων και διαφορών.
Το πρόσταγμα για τον τόπο έπαψε να είναι επαναστατικό. Οι πλατείες γίνονται συμβολικοί τόποι του παρελθόντος. Το πρόσταγμα αυτό νιώθω ότι είναι μάλλον αντεπαναστατικό. Τι εννοώ : η Αυθεντία (autoritat) του Freud, μας επανέρχεται δριμύτερη με τον Λόγο των δανειστών που είναι ο Λόγος του τεχνοκράτη και του τραπεζίτη. Συλληφθήκαμε με τα χέρια κάτω απο την αστυνομία του διεθνους ορθοφιλελευθερισμού. Και αυτό μας άλλαξε βίαια την δομική διαφοροποίηση της Οικονομίας μας. Δεν περάσαμε ποτέ τα σύνορα της παγκοσμιοποίησης( χαμηλή ανταγωνιστικότητα, ελάχιστη καινοτομία και εξωστρέφεια) και πλέον η κατάσταση δεν απαιτεί κάποιον ”παρατηρητή”. Αυτοεγκαταστάθηκε στον τόπο μια νέα Πολιτική Οικονομία του κινδύνου εντός μιας τεχνητής κατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Μια ακτινογραφία των μεταβολών σε εργασία, αξία, εισόδημα έχει ξεπεράσει την οντολογία της Οικονομίας. Αλλά στην Ελλάδα η συλλογική επιθυμία πλέον θα αλληλοσκοτώνεται με την εθνική αλλοτρίωση εκεί στο κενό μεταξύ άμεσου και μακροπρόθεσμου κέρδους, για τους ξένους επενδυτές που δεν έρχονται…
