Γενετικά τροποποιημένη γεωργία: Μια παγίδα χημικής εξάρτησης

Παρά τις αρχικές υποσχέσεις ότι η γενετική μηχανική θα περιόριζε τη χρήση φυτοφαρμάκων στη γεωργία, μια νέα επιστημονική μελέτη αποκαλύπτει την αντίθετη πραγματικότητα: οι γενετικά τροποποιημένες (ΓΤ) καλλιέργειες όχι μόνο δεν μείωσαν τα φυτοφάρμακα, αλλά συνέβαλαν καθοριστικά στην εκτίναξή τους τις τελευταίες δεκαετίες.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα για τέσσερις βασικές ΓΤ καλλιέργειες – το βαμβάκι Bt, τη σόγια και το καλαμπόκι ανθεκτικά στα ζιζανιοκτόνα (HT), και την κανόλα HT – και κατέληξαν σε ένα σαφές συμπέρασμα: η τεχνολογία αυτή αύξησε την εξάρτηση των αγροτών από τα χημικά. Αντί να βελτιώσει τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας, εγκλώβισε τους παραγωγούς σε ένα σύστημα που απαιτεί όλο και περισσότερες εισροές.

Το φαινόμενο εξηγείται μέσω του λεγόμενου παραδόξου του Jevons: όταν η χρήση μιας τεχνολογίας γίνεται πιο “αποτελεσματική”, αυτό συχνά οδηγεί σε αύξηση, και όχι μείωση, της κατανάλωσης πόρων. Έτσι, ενώ τα προϊόντα Bt και HT παρουσιάστηκαν ως εργαλεία μείωσης φυτοφαρμάκων, τελικά η γεωργική πρακτική μετατράπηκε σε έναν κύκλο συνεχούς χρήσης και εξάρτησης από τις ίδιες τις ουσίες που υποτίθεται θα εξαφάνιζε.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΙΝΔΙΑΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΣΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Bt βαμβάκι στην Ινδία. Όταν εισήχθη, η χρήση εντομοκτόνων μειώθηκε και οι αγρότες εξοικονομούσαν χρήματα. Όμως, με την πάροδο των χρόνων τα έντομα προσαρμόστηκαν, νέα παράσιτα εμφανίστηκαν και οι ψεκασμοί αυξήθηκαν κατακόρυφα. Μέχρι το 2018, οι καλλιεργητές δαπανούσαν 37% περισσότερα σε εντομοκτόνα σε σχέση με πριν την έλευση του Bt βαμβακιού.

Η ειρωνεία; Μια τεχνολογία που διαφημίστηκε ως “λύση” στην υπερβολική χρήση εντομοκτόνων, έγινε αιτία για περισσότερους ψεκασμούς και μεγαλύτερη οικονομική πίεση στους αγρότες. Το φαινόμενο αυτό αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο η γεωργική “αποδοτικότητα” μετατρέπεται σε παγίδα: μεγαλύτερη εξάρτηση, μεγαλύτερο κόστος, λιγότερη αυτονομία.

Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΚΑΙ Η ΧΗΜΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ

Η ίδια λογική παρατηρήθηκε και στις Ηνωμένες Πολιτείες με τις HT καλλιέργειες, ειδικά στη σόγια. Αρχικά, η χρήση της γλυφοσάτης (Roundup) εμφανίστηκε ως οικονομική και αποτελεσματική λύση. Μέσα σε δύο δεκαετίες, τα στρέμματα που ψεκάζονταν αυξήθηκαν δεκαπλάσια. Όμως τα ζιζάνια ανέπτυξαν αντίσταση και η απάντηση της αγοράς ήταν νέα – πιο ισχυρά και πιο τοξικά – ζιζανιοκτόνα όπως η δικάμπα και η 2,4-D.

Έτσι, αντί να μειωθεί η χημική εξάρτηση, δημιουργήθηκε ένα νέο πλαίσιο όπου οι αγρότες αναγκάζονται να αγοράζουν συνεχώς νέους ΓΤ σπόρους και νέες χημικές ουσίες. Όπως καταγράφει η μελέτη, αυτό το φαινόμενο παρατηρείται επίσης στην Αργεντινή, τη Βραζιλία και τον Καναδά: μεγαλύτερη χρήση φυτοφαρμάκων, παρά τις υποσχέσεις του αντιθέτου.

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Η έρευνα αναδεικνύει την ύπαρξη ενός παγκόσμιου συστήματος γεωργικής εξάρτησης, όπου οι εταιρείες βιοτεχνολογίας, μέσω των γενετικά τροποποιημένων σπόρων και των εξειδικευμένων χημικών τους, ελέγχουν την αγροτική παραγωγή. Οι αγρότες, στην προσπάθειά τους να παραμείνουν ανταγωνιστικοί, εγκλωβίζονται σε ένα σύστημα που απαιτεί ολοένα και περισσότερα εφόδια: λιπάσματα, γη, νερό, φυτοφάρμακα.

Αυτό που προβάλλεται ως «προοδευτική» καινοτομία, αποδεικνύεται στην πράξη ως ένα φαύλο σύστημα που επιβαρύνει το περιβάλλον, την αγροτική οικονομία και την υγεία των καταναλωτών. Η δήθεν τεχνολογική πρόοδος, αντί να φέρει ελευθερία και αυτάρκεια, παγιώνει τον έλεγχο των πολυεθνικών πάνω στη διατροφική αλυσίδα.