Ένα εμβληματικό μνημείο, ένα τεκμήριο της μνημειακής εικόνας της νεότερης ιστορίας της Ρόδου συνθέτει μεταξύ άλλων και πιστοποιεί την ιστορική της ταυτότητα, την μεγαλοπρέπεια και την διεθνή αναγνωρισιμότητα της.
Ένα μνημείο, που ζωντανεύει την ιστορία του τόπου μας και συνδέει ιστορικά το παρελθόν με το παρόν κατά τρόπο αδιάλειπτο και αξιοσημείωτο.
Οι Ιταλοί, κατά την περίοδο της ιταλικής κατοχής , δημιουργούν σε ολόκληρο το νησί ένα κτιριακό απόθεμα, προϊόν των πολεοδομικών και αρχιτεκτονικών αντιλήψεων δυο διακριτών περιόδων της ιταλικής διοίκησης, που επηρέασε καθοριστικά την πολιτιστική κληρονομιά της νεότερης Ρόδου.
Ιστορικά, οι ιαματικές πηγές της Καλλιθέας Ρόδου ήταν γνωστές από την αρχαιότητα για το ευεργετικό για την υγεία κόκκινο νερό που αναβλύζει από τους βράχους της. Μάλιστα, κατά τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο, πλήθος κόσμου επισκεπτόταν τακτικά την περιοχή ή κατέλυε σε πρόχειρα αυτοσχέδια καταλύματα έτσι ώστε να βρίσκονται κοντά στην πηγή.
Ήδη από την εποχή της Δωρικής Εξάπολης και αυτής των Ιπποτών, η θαυματουργός ιαματική πηγή έγινε γνωστή και προσέλκυε κόσμο τόσο από τα γύρω νησιά και τα Μικρασιατικά Παράλια, όσο και από τα βάθη της Ανατολίας.
Ωστόσο, η άνευ όρων παράδοση της ροδίτικης γης στους Ιταλούς, οι οποίοι επεδίωκαν τον πλήρη εξιταλισμό και την εθνολογική αλλοίωση των Δωδεκανήσων είχε ένα θετικό αποτέλεσμα. Αναπτύσσουν στο νησί μας το δίκτυο των υποδομών, κατασκευάζουν με τον μόχθο του ντόπιου εργατικού δυναμικού και με μαζικές απαλλοτριώσεις και ελάχιστες αποζημιώσεις των ιδιοκτητών, υπό καθεστώς αναγκαστικής εργασίας και μισθούς πείνας και εκτελούν ένα μεγαλεπήβολο πρόγραμμα δημοσίων έργων, τα οποία εντάσσουν σε ένα πολεοδομικό-ρυθμιστικό σχέδιο για ολόκληρο το νησί.
Τον Δεκέμβριο του 1928, ξεκίνησε η άμεση κατασκευή των εγκαταστάσεων των Πηγών, που χαρακτηρίστηκαν Βασιλικές, ως εγγύηση της τέλειας λειτουργίας τους. Το έργο ανατέθηκε στον Πέτριο Λομπάρντι και τα σχέδια κατετάγησαν μεταξύ των καλύτερων αρχιτεκτονικών συνθέσεων της εποχής εκείνης. Τα εγκαίνια των εγκαταστάσεων της Καλλιθέας έγιναν από τους Ιταλούς με κάθε επισημότητα την 1η Ιουλίου 1929 και υπήρξαν πόλος έλξης πλήθους ασθενών καθώς και επιστημόνων από όλο τον κόσμο.
Στο βιβλίο του Κώστα Τσαλαχούρη για την Καλλιθέα, αναφέρεται: “…H φύσις ηθέλησε να συμπληρώσει το έργον της και εις μικράν απόστασιν από της πόλεως αναβλύζει το βαλσαμώδες ύδωρ της Καλλιθέας, το οποίο έχει όλα τα χαρακτηριστικά των υδάτων από τις ονομαστές ιαματικές πηγές της Ιταλίας, με ανεπτυγμένο θεραπευτικό τουρισμό….εις τας πηγάς αυτάς προστρέχουν πολυάριθμοι άρρωστοι, εις το μέλλον δε θα προστρέχουν έτι περισσότεροι…οι ξένοι ζητούν από την θάλασσαν την δροσιάν των κυμάτων της και από τα ύδατα της την σωτήριον θεραπείαν των …»
Με την συνθηκολόγηση των Ιταλών (1943) και την επανενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα (που επετειακά γιορτάζουμε τα 70 χρόνια ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ) η Ρόδος και όλα τα Δωδεκάνησα προσπαθούν να αναγεννηθούν από την σκληρή πολιτική που τους επέβαλε η Ιταλία, με την συστηματική προσπάθεια αλλοίωσης της εθνικής συνείδησης των νησιωτών.
Οι Πηγές Καλλιθέας, μετά από χρόνια ερήμωσης και εγκατάλειψης, με τις προσπάθειες αρκετών ανθρώπων, που διετέλεσαν στα κοινά, οι οποίοι ανέλαβαν την πρωτοβουλία της αναστήλωσης και της επαναλειτουργίας των Πηγών με την συνεργασία, την μεθοδικότητα και την γνώση των ανθρώπων της Εφορίας Νεωτέρων Μνημείων επιτυγχάνουν την υποδειγματική αναστήλωσή τους και την λειτουργία τους σε έναν χώρο μοναδικού φυσικού και αρχιτεκτονικού κάλλους.
Η ανάδειξη και προβολή του εξαιρετικής σπουδαιότητας μνημείου των Πηγών Καλλιθέας, ενός έργου προσπάθειας πολλών χρόνων και πολλών ανθρώπων, οι οποίοι εργάστηκαν αποφασιστικά, συνυφαίνοντας παλιά και νέα στοιχεία, ανασυνθέτουν ζωντανά τα τεκμήρια της αδιάκοπης πορείας της Ιστορίας της Ρόδου.
Αυτοί οι άνθρωποι, που συνέβαλαν στο έργο αυτό είναι οι άνθρωποι της Αυτοδιοίκησης. Αυτοί οι άνθρωποι, που στα δύσκολα και στα εύκολα, στα καλά και στα κακά, στις αγωνίες και στις ανάγκες πάλεψαν για το κοινό καλό μόνο προς όφελος του τόπου μας. Πάλεψαν και κατάφεραν μεταξύ άλλων να ξαναζωντανέψει το μνημείο αυτό, ως ιστορικό και πολιτιστικό κέντρο και να καταστεί βιώσιμος και λειτουργικός χώρος πολιτισμού και ανάπτυξης.
Οι προσπάθειες του πρώην Κοινοτάρχη Κοσκινού κ. Μαντάλη αναμφισβήτητες, αλλά πρωτεργάτης των προσπαθειών αναστήλωσης και ολοκλήρωσης του έργου ο πρώην Δήμαρχος Καλλιθέας κ. Γιάννη Ιατρίδη. Ακολουθεί, ο πρώην Δήμαρχος Ρόδου κ. Στάθης Κουσουρνάς. Συμπαραστάτες στις αντίστοιχες αυτοδιοικητικές θητείες ήταν οι εκάστοτε Πρόεδροι της Εταιρίας των «Πηγών Καλλιθέας» και τώρα ΔΕΡΜΑΕ, οι αντιπρόεδροι, οι Πρόεδροι των Δημοτικών Κοινοτήτων Κοσκινού και Καλλιθέας , το υπαλληλικό προσωπικό και τα στελέχη της εταιρείας του Δήμου μας.
Όμως ήταν και πολλοί άλλοι που συνέβαλαν και βοήθησαν από την θεσμική θέση, που κατείχαν στην ολοκλήρωση του έργου, όπως ο τότε κρατικός περιφερειάρχης και νυν χωρικός αντιπεριφερειάρχης κ. Κόκκινος, ο πρώην Περιφερειάρχης Γιάννης Μαχαιρίδης που με τις ενέργειες του εξασφαλίστηκε η χρηματοδότηση του έργου και ο πρώην υφυπουργός Τουρισμού κ. Γ. Νικητιάδης, που με τις ενέργειες του έγινε η παραχώρηση του μνημείου στον Δήμο Ρόδου κατά πλήρη κυριότητα.
Αν δεν είχε μεταγραφεί η απόφαση της παραχώρησης αυτής πιθανόν σήμερα να μην είχε ο Ροδιακός λαός στην κυριότητα του το μνημείο αυτό, το οποίο θα το είχε το ΤΑΙΠΕΔ, όπως και πολλά άλλα την Μαρίνα στο Μανδράκι και στην Κω, όπως το Γκολφ, το λιμάνι και τόσα άλλα.
Όμως για να απαντήσω και στα σχόλια, επειδή είχα την τύχη να βρεθώ στα εγκαίνια παρουσία της τότε υπουργού όπου έγινε αναφορά στους προανεφερθέντες πλην Νικητιάδη γιατί ο νόμος παραχώρησης ψηφίστηκε το 2012 τιμήθηκαν.
Σήμερα σ’ αυτήν τη λιτή τελετή μετά 10 χρόνια λειτουργίας της εταιρείας του Δήμου Ρόδου αυτά τα πρόσωπα, που εκπροσωπούν τον πρώτο (Α’) βαθμό Αυτοδιοίκησης και συνδέονται με την λειτουργία της (εταιρείας και του μνημείου) τιμώνται σήμερα ( εκτός από τον ομιλούντα- εν ενεργεία Δήμαρχο, που κρίνεται και θα κριθεί εκ του αποτελέσματος). Γιατί πρωταρχικό ρόλο για την ενδυνάμωση της Δημοκρατίας έχει η καταξίωση της πολιτικής λειτουργίας και η αξιοπιστία των θεσμών.
Οι θεσμοί είναι τα μέσα που ενσωματώνουν και νοηματοδοτούν τις αξίες και τις ιδέες και τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν θεσμικούς ρόλους, πρέπει, όχι μόνο να σέβονται τις υποχρεώσεις και τα όρια των δικαιωμάτων τους, αλλά να εμπλουτίζουν με τη δράση και τις αποφάσεις τους το συμβολικό περιεχόμενο του ρόλου τους.
Βεβαίως, «επειδή, (όπως προανέφερα) η πολιτική κρίνεται εκ του αποτελέσματος» και οι τιμητικές αυτές αναφορές στα θεσμικά αυτά πρόσωπα δεν έχουν νόημα και αποτέλεσμα, όταν τα αποτελέσματα των έργων και των προσπαθειών τους είναι ορατά και μετρήσιμα. Μετρήσιμα και αναμφισβήτητα από την επισκεψιμότητα τους, από την ποιοτική αναβάθμιση και την οικονομική τους απόδοση. Μετρήσιμα σε αριθμούς και σε ποιότητα υποδομών και υπηρεσιών. Αυτή είναι η τιμή, αυτή είναι η ανταπόδοση.
Ωστόσο η αναγνώριση και η επιβράβευση διακρίνει τις αξιοκρατικές πολιτείες και δημιουργεί πρότυπα ζωής. Ο κοινωνικός και πολιτικός ρόλος του κάθε ατόμου και η αναγνώριση στο πρόσωπο του της προσφοράς του προσδίδει αξιοπιστία, αναγνώριση, σεβασμό και αποδοχή. Οι κοινωνικές αρετές, της εμπιστοσύνης, της ευγνωμοσύνης και της τιμής θεωρούνται ισχυρά όπλα ανάδειξης αξιών, αρχών, προσδοκιών και απόψεων, που έχουν σχέση με την ηθική τάξη των πραγμάτων.
Τέλος, τιμητική αναφορά και διάκριση αξίζει στην Εφορία Νεωτέρων Μνημείων, η οποία τιμάται σήμερα στο πρόσωπο του Προϊσταμένου της κ. Γιώργου Καρυδάκη, θεματοφύλακα των μνημείων της νεότερης ιστορίας της Ρόδου.
Συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια επαναλειτουργίας των «Πηγών Καλλιθέας», στον χώρο, που φιλοξένησε προσωπικότητες της εποχής και πρόσφερε ψυχαγωγία, με χορό και μουσική, που συμμετείχε σε ρομαντικές ταινίες με μεγάλους πρωταγωνιστές στη σημερινή τους μορφή ως χώρος που συνδυάζει το φυσικό κάλλος, την απαράμιλλη μνημειακή αρχιτεκτονική, με τα μοναδικά μωσαϊκά, την αίθουσα της Ροτόντας, το Αίθριο και κάθε γωνιά των Πηγών Καλλιθέας με την ψυχαγωγία, την τέχνη, τον πολιτισμό, με τις ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, συναυλίες, κοινωνικές εκδηλώσεις, συνέδρια, εκθέσεις.
Σήμερα στο σχεδιασμό της Δημοτικής Αρχής, υπάρχει η δρομολόγηση στοχευμένων παρεμβάσεων και δράσεων, για ένα καλύτερο επίπεδο υπηρεσιών, προσαρμοσμένων στις σύγχρονες ανάγκες, που θα συμβάλλουν θετικά, ώστε να ξαναλειτουργήσουν οι ιαματικές πηγές Καλλιθέας, όπως έχουν πιστοποιηθεί από την αρμόδια Υπηρεσία ιαματικών Πηγών, να αναβαθμισθεί η λειτουργικότητα και η δυναμική του περιβάλλοντος χώρου, με σεβασμό στο περιβάλλον, στην αρχιτεκτονική κληρονομιά, στον άνθρωπο. Το παράδειγμα του Γιάννη Ιατρίδη παλιού έμπειρου και πείσμονος αυτοδιοικητικού εξόχως διδακτικό για μας τους νεώτερους.
Παρατείναμε την πετυχημένη σύμβαση διαχείρισης με την ιδιωτική εταιρεία λειτουργίας της επιχείρησης βελτιώνοντας τους όρους της, ολοκληρώσαμε τις διαδικασίες για την αναγνώριση και την δημοσίευση στο ΦΕΚ της απόφασης αναγνώρισης των θερμοπηγών, μετέχουμε στην ένωση ιαματικών δήμων και επιδιώκουμε την ένταξη των Πηγών σε ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα για την ανάδειξη του χώρου στον οποίο γίνεται η εκδήλωση, που όπως με πληροφόρησε ο κ. Γιώργος Καρυδάκης υπάρχει έτοιμη μελέτη για την δημιουργία ενός θεατρικού χώρου κοντά στους αρχαίους βράχους καθώς επίσης η διαμόρφωση του χώρου και του χώρου θέσης στάθμευσης του μνημείου.
Πολλά μνημεία της εταιρείας του Δήμου μας έχουν αξιοποιηθεί αυτά τα τρία χρόνια προς όφελος του Δήμου Ρόδου και έχουν δοθεί σε λειτουργία, όπως είναι το Ακταίον, το Σισίτιο, το Ιαλύσιον και ετοιμάζονται οι μελέτες των συμβάσεων με δημόσιο διαγωνισμό για το Χαμάμ και ακολουθούν τα παλιά Σφαγεία, ο Προφήτης Ηλίας, η Ροδιακή ΄Επαυλη, η Βίλα Ακάβη και τόσα άλλα. ΄Όλα αυτά θα επαναλειτουργήσουν. Όμως το Αθηνοκεντρικό σύστημα ανθίσταται όπως πάντα . Για την Ροδιακή ‘ Επαυλη απαιτήθηκαν 3,5 χρόνια με ενέργειες του Στάθη Κουσουρνά και 2,5 χρόνια από την παρούσα Δημοτική Αρχή για να φθάσουμε στην παραχώρηση.
΄Όμως από την καθυστέρηση αυτή του Κράτους χάθηκαν οι πόροι και τώρα αναζητούνται νέοι. Η ΕΤΑΔ επιμένει να μας μισθώσει το Στρατολογικό Γραφείο, ένα περιουσιακό ακίνητο του Ροδιακού λαού… Για το «Ροδίνι» οι υπηρεσίες του Δήμου Ρόδου εργάστηκαν και ολοκλήρωσαν τις μελέτες για την ένταξη του έργου επαναλειτουργίας με προϋπολογισμό 1.000.000,00 ευρώ, την οποία πρόταση περιόρισαν στις 500.000,00 ευρώ γιατί αγνόησαν του αρχαίους δρόμους, της περιπατιτικής σχολής.
Η Κοιλάδα των Πεταλούδων 6 μήνες καθυστέρησης για να πεισθούν ότι είναι μοναδικός τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλους, μια περιοχή νατούρα και τόσα πολλά εμπόδια, γραφειοκρατία, δυσκαμψία.
΄Ολους εμάς όμως τους Αυτοδιοικητικούς, πρώην και νυν, τους φορείς, τους συλλόγους και όλους τους πολίτες, μας ενώνουν αυτά τα προβλήματα και οι λύσεις τους αλλά και η ευθύνη και το καθήκον απέναντι στον πολιτισμό, στο περιβάλλον και στη ιστορία της Ρόδου για την ανάπτυξη του τόπου μας. Σας ευχαριστώ.
Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΡΟΔΟΥ
ΦΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΙΑΚΟΣ
