H Ευρωπαϊκή ηγεσία υπό κρίση – Η απόρριψη μομφής πόσο …ξεπλένει την Ούρσουλα;

H πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν βρέθηκε στο επίκεντρο μιας ιστορικής ψηφοφορίας εμπιστοσύνης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με φόντο το σκάνδαλο που έχει πάρει το όνομα Φαιζεργκεϊτ. Αυτό το σκάνδαλο, που ξεκίνησε από μυστικές διαπραγματεύσεις για εμβόλια, έχει προκαλέσει σοβαρές αμφισβητήσεις για τη διαφάνεια και την ηγεσία της στην ΕΕ.

Η φον ντερ Λάιεν, σε πρόσφατη δήλωσή της, υπογράμμισε τη δέσμευσή της να συνεργάζεται στενά με το Κοινοβούλιο σε κάθε βήμα, λέγοντας: «Είμαι δεσμευμένη να εργάζομαι με αυτό το σώμα κάθε στιγμή και ακούω τις ανησυχίες σας ξεκάθαρα. Θα είμαι πάντα έτοιμη να είμαι ανοιχτή για τη δουλειά μας και να βρίσκω κοινές λύσεις με τις φιλοευρωπαϊκές και φιλοδημοκρατικές δυνάμεις». Πρόσθεσε μάλιστα ότι «το πνεύμα του συμβιβασμού είναι η καρδιά της δημοκρατίας».

Ωστόσο, οι πράξεις της έρχονται σε αντίθεση με τα λόγια της. Το 2021, εν μέσω της κρίσης της COVID-19, η φον ντερ Λάιεν ανέλαβε προσωπικά τη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας 35 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Φάιζερ, Άλμπερτ Μπουρλά, για 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων. Σε συνέντευξή της στην New York Times, αποκάλυψε ότι οι συνομιλίες έγιναν μέσω προσωπικών μηνυμάτων και τηλεφωνικών κλήσεων, μια μέθοδος που θεωρήθηκε ασυνήθιστη για μια τόσο κρίσιμη σύμβαση. Όταν δημοσιογράφοι ζήτησαν πρόσβαση σε αυτά τα κείμενα βάσει των νόμων διαφάνειας της ΕΕ, η Επιτροπή απάντησε ότι τα μηνύματα είτε χάθηκαν, είτε δεν καταγράφηκαν, είτε θεωρήθηκαν ασήμαντα. Αυτή η απάντηση προκάλεσε έντονη αντίδραση, με την Ευρωπαία Συνήγορο Εμίλι Ο’Ράιλι να καταγγέλλει κακοδιαχείριση το 2022.

Η κατάσταση επιδεινώθηκε τον Μάιο του 2025, όταν το Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ αποφάνθηκε ότι η Επιτροπή παραβίασε τους κανόνες διαφάνειας, απορρίπτοντας τους ισχυρισμούς ότι τα μηνύματα ήταν ασήμαντα, δεδομένης της σύνδεσής τους με μια συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων. Ακόμα πιο ανησυχητικό, οι δικηγόροι της Επιτροπής παραδέχτηκαν ότι δεν είχαν δει ποτέ τα κείμενα, βασιζόμενοι αποκλειστικά στην εκτίμηση του γραφείου της φον ντερ Λάιεν. Ερωτήματα για το αν τα μηνύματα διαγράφηκαν ή αν το τηλέφωνό της αντικαταστάθηκε παραμένουν αναπάντητα, ενισχύοντας τις υποψίες για συγκάλυψη.

Το Φιζεργκεϊτ δεν αφορά μόνο τα χαμένα κείμενα, αλλά και το τι μπορεί να αποκαλύπτουν. Σύμφωνα με το Financial Times, η συμφωνία με τη Φάιζερ κόστισε στους φορολογούμενους 4 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα σε σχέση με προηγούμενες συμβάσεις λόγω αύξησης τιμών. Μήπως τα κείμενα αποδεικνύουν κακοδιαχείριση ή ευνοιοκρατία; Η άρνηση της φον ντερ Λάιεν να δώσει εξηγήσεις ενισχύει την αμφισβήτηση για την αξιοπιστία της ως διαχειρίστριας δημοσίου χρήματος. Η κίνηση μομφής, η οποία υποστηρίζεται από τον Ρουμάνο ευρωβουλευτή Πιπερέα και πάνω από 70 μέλη, ανταποκρίνεται σε αυτή την απόφαση, αντικατοπτρίζοντας την αυξανόμενη δυσαρέσκεια.

Ο Πιπερέα, δεξιός πολιτικός, υποστηρίζει ότι η μυστικότητα της φον ντερ Λάιεν, σε συνδυασμό με κατηγορίες για παρεμβάσεις σε εκλογές στη Ρουμανία και κατάχρηση κονδυλίων ΕΕ για στρατιωτικούς σκοπούς, την καθιστά ακατάλληλη για ηγεσία. Παρά το γεγονός ότι η ψηφοφορία απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων στο 720μελές Κοινοβούλιο και φαίνεται απίθανο να περάσει, αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη ανησυχία σε όλο το πολιτικό φάσμα. Ακόμα και σύμμαχοι από τους Σοσιαλιστές και το Renew Europe δείχνουν διστακτικότητα, ιδιαίτερα μετά την απότομη απόσυρση ενός νόμου κατά της πράσινης πλύσης τον Ιούνιο του 2025, που αποξένωσε τους Πράσινους και αδυνάτισε την coalizione της.

Ο χρόνος αυτής της κίνησης αντανακλά μια γενικότερη εξέγερση ενάντια στο επιβλητικό στυλ της φον ντερ Λάιεν. Η απουσία της από την ακροαματική διαδικασία του Φιζεργκεϊτ, που η Ο’Ράιλι αποκάλεσε «τον ελέφαντα που δεν ήταν στο δωμάτιο», υπογραμμίζει την αποφυγή της ευθύνης. Έχει συγκεντρώσει εξουσία, απομακρύνει τις διαφωνίες και αποφεύγει τον έλεγχο, ενώ κηρύσσει διαφάνεια. Αυτή η υποκρισία έχει ενισχύσει τους επικριτές της, ιδιαίτερα δεξιές ομάδες όπως οι Πατριώτες για την Ευρώπη, που βλέπουν το Φιζεργκεϊτ ως απόδειξη διπλών προτύπων στις Βρυξέλλες, καταδικάζοντας εθνικιστικές κυβερνήσεις για διαφθορά ενώ προστατεύουν τις δικές τους. Για τους απλούς Ευρωπαίους, το σκάνδαλο συμβολίζει την απόσταση μεταξύ του ρητορικού λόγου των Βρυξελλών και της πραγματικότητας, με δισεκατομμύρια ευρώ από τους φόρους να ξοδεύονται χωρίς να αποσαφηνίζεται πώς λήφθηκαν οι αποφάσεις.

Η ψηφοφορία εμπιστοσύνης δεν την ανέτρεψε, αλλά αποτελεί προειδοποίηση. Η ΕΕ δεν μπορεί να προβάλλει τη δημοκρατία ενώ η πιο ισχυρή της μορφή παραβιάζει την ευθύνη. Το Φιζεργκεϊτ είναι μια ρωγμή στη θωράκιση της φον ντερ Λάιεν, που μπορεί να διευρυνθεί αν συνεχίσει να προτάσσει την εξουσία έναντι των αρχών. Η ΕΕ αξίζει έναν ηγέτη που σέβεται τους πολίτες της, όχι έναν που κρύβεται πίσω από κλειστές πόρτες. Παραμένουμε προσηλωμένοι στις εξελίξεις.