Κάλλας και Ζελένσκι ζητούν πόλεμο μέχρι τέλους! «Πίεση στη Ρωσία και κυρώσεις»
Η 15η Ιουνίου 1215 αποτελεί ιστορική καμπή για τον δυτικό πολιτισμό. Εκείνη την ημέρα, στις όχθες του Τάμεση, στην Αγγλία, ο βασιλιάς Ιωάννης ο Ακτήμονας υποχρεώθηκε από τους βαρόνους να υπογράψει τη Magna Carta Libertatum, τη Μεγάλη Χάρτα των Ελευθεριών. Ένα έγγραφο που, αν και είχε περιορισμένο άμεσο αντίκτυπο εκείνη την εποχή, εξελίχθηκε σε σύμβολο νομικής προστασίας και πολιτικής ελευθερίας για ολόκληρη τη Δύση.
Όμως οι ρίζες των ιδεών που κατοχυρώνονται στη Magna Carta δεν είναι αγγλικές. Αντιθέτως, βρίσκονται βαθιά μέσα στην παράδοση του ελληνικού κλασικού κόσμου, και ειδικά στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ.. Είναι η αρχαία Ελλάδα που πρώτη διατύπωσε με πληρότητα τις αξίες που αργότερα οι Ευρωπαίοι διεκδίκησαν απέναντι στην απολυταρχία.
Ισονομία: Η αρχή της ίσης μεταχείρισης
Στην Αθήνα του Περικλή, η ισονομία (ίση νομική μεταχείριση όλων των πολιτών) ήταν βασική αρχή του πολιτεύματος. Ο Ηρόδοτος, ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., αναγνώριζε την ισονομία ως προϋπόθεση ελευθερίας: «Ο ισόνομος λαός ουδένα δεσπότην έχει». Η Magna Carta, σχεδόν 17 αιώνες αργότερα, θα προβλέψει ότι ο βασιλιάς υπόκειται στον νόμο, και ότι οι ελεύθεροι άνθρωποι δικαιούνται δίκαιη δίκη και νομική προστασία. Πρόκειται για επαναφορά – όχι καινοτομία: μια επιστροφή σε θεμέλια που είχαν τεθεί στην ελληνική πόλη.
Διάκριση εξουσιών: Από τον Πλάτωνα στον Άγγλο βαρόνο
Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης όρισαν πρώτοι την ανάγκη ελέγχου της εξουσίας μέσω διακριτών λειτουργιών: νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής. Ο Αριστοτέλης τόνιζε ότι η εξουσία οφείλει να ελέγχεται και να μοιράζεται, ώστε να μην καταλήγει σε αυθαιρεσία. Η Magna Carta θεμελιώνει μια πρώιμη μορφή αυτής της αρχής: ο βασιλιάς δεν μπορεί να επιβάλλει φόρους χωρίς τη συναίνεση του Συμβουλίου, δεν μπορεί να φυλακίζει χωρίς δίκη, δεν είναι υπεράνω των δικαστών.
Το πνεύμα της ελεγχόμενης εξουσίας, που πέρασε από τα πολιτεύματα των αρχαίων Ελλήνων, μεταφυτεύθηκε στην ευρωπαϊκή σκέψη μέσω της αναγέννησης του κλασικού ιδεώδους.
Συμμετοχή των πολιτών: Από την Εκκλησία του Δήμου στην απαίτηση για Συμβούλιο
Στην κλασική Αθήνα, η Εκκλησία του Δήμου συγκέντρωνε όλους τους ελεύθερους άνδρες για τη λήψη αποφάσεων. Η έννοια ότι η εξουσία πηγάζει από τον πολίτη και όχι από τον μονάρχη ήταν ξένη προς τον φεουδαρχικό κόσμο του Μεσαίωνα – και όμως, στη Magna Carta εμφανίζεται για πρώτη φορά η αξίωση ότι ο ηγεμόνας πρέπει να λαμβάνει τη συναίνεση των υπολοίπων ελευθέρων για κρίσιμες αποφάσεις.
Η απαίτηση των Άγγλων βαρόνων να έχουν λόγο στη φορολόγηση, στη δικαιοσύνη και στη διοίκηση του βασιλείου είναι μια πρώιμη αντανάκλαση της ελληνικής ιδέας της πολιτικής συμμετοχής.
Η πολιτισμική κληρονομιά της Ελλάδας στη Δύση
Η Magna Carta δεν αποτελεί μόνη της τη γέννηση των δημοκρατικών αξιών. Είναι σταθμός σε μια διαδρομή που ξεκινά από την ελληνική αρχαιότητα. Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός θα επαναφέρουν συστηματικά τις αρχές της ελευθερίας, της λογικής νομοθέτησης και του μέτρου, όλα στοιχεία της ελληνικής πολιτικής σκέψης.
Σήμερα, η Magna Carta τιμάται ως αρχέτυπο του δυτικού νομικού πολιτισμού. Αλλά η πνευματική της καταγωγή είναι ελληνική. Ο αγώνας για ελευθερία, η ανάγκη για δίκαιους νόμους και η πίστη στη συμμετοχή είναι παρακαταθήκες του ελληνικού κόσμου, που δεν σβήστηκαν ούτε από Ρωμαίους, ούτε από αυτοκράτορες, ούτε από φεουδάρχες.
Κλείνοντας
Η 15η Ιουνίου είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε ότι τα ιδανικά της Magna Carta δεν είναι ξένα προς τον ελληνισμό. Αντιθέτως, είναι κομμάτι της δικής μας πολιτιστικής παρακαταθήκης. Οι έννοιες της ισονομίας, της διάκρισης εξουσιών και της πολιτικής ευθύνης δεν γεννήθηκαν το 1215 – απλώς ξαναγεννήθηκαν, εμπνευσμένες από τον διαχρονικό ελληνικό Λόγο.
