29 Μαΐου 1453: Η Πόλη Εάλω – Όταν έπεσε το τείχος και σηκώθηκε η Ρωμιοσύνη

Υπάρχουν στιγμές στην Ιστορία που δεν μετριούνται με το ρολόι του χρόνου, αλλά με τον παλμό της ψυχής. Μια τέτοια στιγμή είναι η 29η Μαΐου 1453, η ημέρα που έπεσε η Κωνσταντινούπολη, η Βασιλεύουσα, η Πόλη των Πόλεων. Δεν ήταν απλώς η άλωση μιας πρωτεύουσας· ήταν η πτώση ενός πολιτισμού, η αρχή ενός σκοταδιού που σκέπασε για αιώνες τη ρωμιοσύνη, αλλά και μια πληγή που παραμένει ανοιχτή, όχι από μίσος, αλλά από μνήμη.

Η Πόλη πριν την Άλωση: Φάρος πολιτισμού και πίστης

Η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν απλώς ένα διοικητικό κέντρο. Ήταν η καρδιά της Ορθοδοξίας, το σύμβολο της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου – μιας αυτοκρατορίας ελληνικής στην ψυχή και ρωμαϊκής στον θεσμό. Η Πόλη ήταν το καμάρι των λαών της Ανατολής, η πύλη ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, ο φάρος που έλαμπε με την τέχνη, τη θεολογία, τη νομική, τη μουσική, την παιδεία και την αρχιτεκτονική.

Η Αγιά Σοφιά, στέγη πίστης και θεϊκής σοφίας, δεν ήταν μόνο κέντρο της λατρείας· ήταν το σύμβολο της ελπίδας, της Θείας Τάξης, της συνέχειας του Έθνους.

Ο ερχομός του Μωάμεθ και η σκληρή πολιορκία

Το 1451, ανέβηκε στον οθωμανικό θρόνο ο Μωάμεθ Β’, ο επονομαζόμενος «Πορθητής». Νέος, φιλόδοξος, μορφωμένος αλλά αποφασισμένος να γράψει το όνομά του στην Ιστορία με αίμα. Στόχος του ήταν ξεκάθαρος: η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και η μετατροπή της σε πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του Ισλάμ.

Η Πόλη τότε ήταν εξαντλημένη. Ο πληθυσμός της δεν ξεπερνούσε τις 50.000 ψυχές· τα τείχη όμως της Πόλης ήταν ακόμη τρομερά – και η πίστη του λαού ακλόνητη. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, ο τελευταίος Αυτοκράτορας, προετοιμάστηκε με ό,τι μέσα διέθετε για την υπεράσπιση της Πόλης. Με μόλις 7.000 μαχητές – μεταξύ αυτών και ελάχιστοι Δυτικοί, όπως ο Γενουάτης Ιουστινιάνης – στήριξε την τιμή του Γένους στην Πύλη του Ρωμαίικου.

Η πολιορκία ξεκίνησε στις 6 Απριλίου. Τα κανόνια του Ούγγρου Ουρβανού, η αποκοπή από κάθε ανεφοδιασμό, η πείνα, η ψυχολογική φθορά, όλα έκαναν την Πόλη να τρέμει. Μα δεν έπεσε. Όχι ακόμα.

Η Τελευταία Νύχτα – Η Θεία Λειτουργία της Μνήμης

Τη νύχτα της 28ης προς 29η Μαΐου, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, μαζί με στρατιώτες και λαό, εισήλθε στην Αγιά Σοφιά. Έγινε η τελευταία Θεία Λειτουργία στην ελεύθερη Πόλη. Δεν υπήρχαν πια διχασμοί, παλαιές έχθρες, πολιτικές διαφορές. Όλοι γονάτισαν μπροστά στον Θεό. Και ο Βασιλιάς ζήτησε συγγνώμη από τον λαό του, σαν πατέρας που δεν μπόρεσε να τον σώσει.

Αυτή η νύχτα, αυτή η λειτουργία, αυτή η μετάνοια, είναι η Ιερή Ώρα της Ρωμιοσύνης.

Η Πτώση και η Θυσία

Τα χαράματα της 29ης Μαΐου 1453, η τελική επίθεση εξαπολύθηκε. Οι υπερασπιστές πάλεψαν λυσσαλέα. Κράτησαν τις Πύλες όσο μπορούσαν. Όταν όμως άνοιξε η Κερκόπορτα, η τραγωδία άρχισε να γράφεται. Ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε και αποχώρησε. Οι ελπίδες σβήστηκαν.

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έβγαλε τα βασιλικά εμβλήματα και ρίχτηκε στη μάχη ως απλός στρατιώτης. «Δεν υπάρχει τρόπος να παραδώσω την Πόλη… Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», φώναξε. Έπεσε μαχόμενος, όχι ως ηττημένος, αλλά ως σύμβολο.

Η Άλωση: βεβήλωση και εθνικός πόνος

Η Αγιά Σοφιά βεβηλώθηκε. Οι εκκλησίες λεηλατήθηκαν. Γυναίκες, παιδιά και ιερείς σφαγιάστηκαν ή πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα. Η Πόλη εάλω.

Αλλά δεν έσβησε.

Η μνήμη της Άλωσης έγινε συνείδηση, έγινε ύμνος, έγινε ποίηση, έγινε όνειρο. Η Ρωμιοσύνη δεν παραιτήθηκε. Μέσα στη σκλαβιά, δημιούργησε τη μυστική παιδεία, κράτησε την πίστη ζωντανή, έκρυψε στα υπόγεια μοναστηριών τα βιβλία, τα λάβαρα και τα τραγούδια.

Η Άλωση ως Ιερή Υπενθύμιση

Η 29η Μαΐου δεν είναι μέρα μίσους· είναι μέρα πένθους, αλλά και ευθύνης. Δεν είναι νοσταλγία για κατακτήσεις. Είναι μνήμη για ένα πνευματικό κέντρο που δεν πρέπει να ξεχαστεί. Είναι το σύμβολο της ταυτότητάς μας.

Κάποιοι θα πουν: «Πέρασαν αιώνες, γιατί επιμένετε;»
Η απάντηση είναι μία: Γιατί η Πόλη είναι μέσα μας. Γιατί δεν μπορείς να ξεχάσεις την ψυχή σου.

Η Πόλη σήμερα – η ευθύνη του Έλληνα

Η Κωνσταντινούπολη σήμερα είναι σκλαβωμένη. Στο βλέμμα κάθε Έλληνα που τη βλέπει, υπάρχει δέος και πόνος. Η Αγιά Σοφιά έγινε ξανά τζαμί, όχι με την αξία του νικητή, αλλά με τον φόβο εκείνου που τρέμει το φως της μνήμης.

Όμως, η ιστορία δεν τελείωσε.

Η Πόλη μπορεί να μην ανήκει πια γεωγραφικά στο Γένος, αλλά ανήκει στο πνεύμα του. Κάθε φορά που ένας Έλληνας ανάβει κερί σε εκκλησιά, κάθε φορά που διδάσκεται το “Πέσαν τα μαύρα τα βουνά”, η Πόλη ζει.